Қала сауда мен өнеркәсіптің тұтқасы болғандықтан мұндағы өмір қызу қайнап жатады. Сондықтан әлемнің көптеген мемлекеттері урбанизациялық үдерістерге дем беріп келеді. Әлемнің дамыған елдерінің барлығы неғұрлым урбандалған және осы үдеріс өз шегіне дейін жеткен елдер болып табылады.
Мемлекеттер неліктен урбандалу, яғни қалалану үдерісіне мән береді. Өйткені жері шағын мемлекеттер үшін бұл саясат – жерді үнемдеудің үлкен жолы. Қала деп аталатын шағын ғана әкімшілік-тұрмыстық аумақта ондаған, жүздеген мың, тіпті миллиондаған адам өмір сүре алады. Мемлекет үшін олардың өмірі мен тұрмысын, жұмысын ұйымдастыру жеңілдейді. Қалаланған елдерде ауыл шаруашылығын ұйымдастыру үшін жердің тарылуы тежеледі. Бұл – экономикалық саясат жүргізу үшін өте тиімді жағдай.
Бірақ әлемнің барлық елдерінде жағдай бірдей емес қой. Мәселен, біз Қазақстан – жерге бай елміз. Жеріміз өте мол болғандықтан оны ауыл шаруашылығы мақсатында толық игере де алмай жатырмыз. Қазір қалалардан алыс қашықтықта орналасқан көптеген жерлердің бос қалып жатқандығын байқауға болады. Бірақ сөйте тұра адамдар ауылды тастап қалаға көшіп жатыр. Неге? Мұның себептері көп және көпшілікке түсінікті. Сондықтан қайта-қайта қайталап жатудың да қажеті жоқ. Біздің негізгі айтпағымыз – ауылдарды сақтап қалу үшін және олардың даму мүмкіндіктерін нығайту үшін қалалардың ауылдарға көмегі қажет.
Кеңес Одағы кезінде қаланың ауылға шефтік көмегі деген жақсы бір тәжірибе болды. Қаланың белгілі бір кәсіпорны белгілі бір кеңшарды немесе ферманы өзінің шефтік көмегіне алатын. Өнім жинау кезінде өз жұмысшыларын ұйымдасқан түрде жіберіп, сол жұмыстарға көмектестіретін. Есесіне, қала жұмысшысы өз отбасына қажетті азық-түлік, ауылшаруашылық өнімдерін алып қайтатын. Қала кәсіпорны ауылға басқа да көмектерін тигізетін. Бір есептен бұл саясат ауыл мен қаланы жақындастырудың өзіндік бір тәсілі де еді.
Елімізде осы бір жақсы тәжірибені жаңа қырынан түлетудің кезегі енді келген секілді. Өйткені қазіргі күні ауылдарда ауылшаруашылық кооперативтері құрылу үстінде. Осыған орай ауыл халқының өндірген өнімін жинау, уақытша сақтау және тасымалдау ісімен шұғылданатын және техникалық тұрғыдан жарақтандырылған қабылдау пункттері жасақталуда. Бұл дегеніңіз ауылдарда қала кәсіпорындарымен байланысқа түсе алатын жаңа субъектілер пайда болды деген сөз.
Негізінен алғанда, ауыл шаруашылығын кооперативтендіру дегеніміз – аса ауқымды жұмыс. Бұл мәселенің Қазақстан халқы үшін өмірлік маңызы да бар. Сондықтан істі тек Ауыл шаруашылығы министрлігі мен жергілікті әкімдіктердің мойнына ғана артып қоюға болмайды. Бұл іске Инвестициялар және даму, Энергетика министрліктері, «Самұрық-Қазына» қоры секілді әлеуетті құрылымдарды да жегу керек. Олар өз мүмкіндіктеріне сәйкес ауылдарда енді құрылып жатқан кооперативтерге көмек көрсетсе жөн болар еді. Мәселен қала кәсіпорындарын ауыл шаруашылығы кооперативтерінің өндірген өнімдерін өз жұмыскерлерінің арасында таратуға жұмылдыру ісі бұл құрылымдардың жұмысына қаржылай қиындық келтірмейтіні анық. Екінші жақтан алғанда, шарықтай бастаған азық-түлік бағаларына да тұсау салуға ықпал етеді.
Негізінен алғанда, егер жан-жақты қолдау болмаса, ауыл шаруашылығын кооперативтендіру дегеніміз ұзаққа кететін үдеріс. Өйткені бұл үдеріс адамның сана-сезіміне де қатысты. Ал адамдардың сана-сезімі болса, көп жағдайда «ортақ өгізден оңаша бұзауды» жақсы көретіндігі табиғи нәрсе. Кооперативті құрған кезде, оның басты шарты бойынша еріктілік қағидаты сақталуы керек. Онсыз күштеп құрылған кооперативтен көп ештеме шықпайды. Бұл жерде бөліну оңай болғанымен, бірігудің қиынға түсетіндігін байқауға болады. Сондықтан жалғыз Ауыл шаруашылығы министрлігі ғана емес, ауылға бүкіл қала болып көмектесетін жағдай енді келді деп есептейміз.
Біз бұл мәселені ойтамызық ретінде ғана көтердік. Негізінде ауылға қаланың көмектесуінің сан түрлі жолдарын қарастыруға болар еді. Тек шынайы ниет болсын деңіз.
Сұңғат ӘЛІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
