Шахмат әлеміне бес жасынан ден қойған Динараның есімі бүгінде Қазақстанға ғана емес, жаһанға танымал. Халықаралық шахмат федерациясының (FIDE) рейтингінде жерлесіміз үздік ТОР-15 тізімінде тұр. Бұған дейін мұндай биікке қазақ қыздарының бірде-біреуі жетпегенін ескерсек, мұны еліміз үшін де, Динара үшін де тарихи жетістік деуге болады.
Динара 1996 жылы Ақмола қаласында дүниеге келген. Гроссмейстер өзінің шахматқа алғаш келуі туралы былай деді: «Осыдан он алты жыл бұрын анам әпкемді, ағамды және мені қаладағы Хәкім Омаров атындағы шахмат клубына алып барды. Біздің алғашқы бапкеріміз Қазақстанға еңбек сіңірген жаттықтырушы Ольга Африкановна Черепанова болатын. Марқұм жақсы кісі еді. Біз одан жақсы тәлім-тәрбие алдық. Ағам Арсен мен әпкем Айнұрдың шахматтан спорт шеберіне үміткер деген атақтары бар. Арсен халықаралық дәрежедегі төреші». Осылайша шахмат әлеміне қадам басқан Динара елордамен бірге өсіп, бас қаламен бірге әлемді бағындырып келеді.
«Шетелде жүрсем, Астананың ауасын, тыныс-тіршілігін сағынамын. Ал қолым қалт еткенде елорданы достарыммен, жақындарыммен, кейде жалғыз өзім аралағанды ұнатамын. Сол кезде бойыма күш-қуат құйылатындай болып, әр қадам басқан сайын, бұл менің туған қалам, бұл менің Отаным деген мақтаныш сезімі кернейді. Шахматсыз өз өмірімді елестете алмайтыным сияқты, Астанасыз да өзімді елестете алмаймын».
Динараның шахматтағы жолы өте сәтті болды десек, артық айтқандық емес. Әйелдер арасында Азия чемпионы атанып, әлем чемпионатында күміс жүлде алды. Жас ерекшеліктері бойынша әлем чемпионаттарында төрт рет жеңіске жетті. Бұл додалар оның өміріндегі ең маңызды жетістіктерінің бірі. Себебі бұған дейін қазақстандық бірде-бір қыз мұндай межені бағындырған емес-ті. Осындай жеңістерден кейін Шахмат федерациясынан, Астана әкімдігінен Динара Сәдуақасова атындағы шахмат академиясын ашу туралы ұсыныс түсті. Алайда кейіпкеріміз жиырма жасқа дейінгі қыздар арасында өткен әлем чемпионатында жеңіске жеткеннен кейін ғана академия ашуға кірісіпті. Бүгінде жұмыс істеп жатқан академиядан болашақта Қазақстан чемпиондары ғана емес, әлем чемпиондары шығады деп үміттенеді.
Гроссмейстер өзіне үнемі қолдау білдіріп, игі істердің басы-қасында жүргендерге алғыс айтуды да ұмытпайды. «Бірінші кезекте анама алғыс айтқым келеді. Анам шахматқа баулып қана қоймай, кез келген жағдайда менің қасымнан табыла білді. Қазір ол менің менеджерім әрі психологым. Анамыздың қамқор болуымен шахматтан бөлек, біз музыка мектебін бітірдік. Айнұр скрипка, Арсен домбыра, мен фортепиано бойынша білім алдық. Анам бізді үнемі үлкенге ізет көрсетуге, адамдарды сыйлауға, уақытты үнемдеп, денсаулықты күтуге тәрбиеледі. Айнұр мен Арсен қазір жұмыс істейді, өмірден өз орындарын тапты. Жанкүйерлеріме де алғысым шексіз».
Әдетте елімізде спорт түрінен, пәндік олимпиадалардан жеңімпаз атанғандарға көптеген оқу орындары тарапынан грант ұсынылады. Мұндай ұсыныстардың Динараға бірнешеуі түсіпті. Алайда ол Ресей жоғары оқу орнына таңдау жасапты: «Екатеринбургтегі Орал мемлекеттік тау-кен университетінде қашықтықтан дәріс алу карьерама қолайлы болды. Шахматпен шұғылдануыма еш кедергі келтірмейтініне көз жеткізгеннен кейін, осы университетті таңдадым».
Динара өмірін шахматпен байланыстыра отырып, адамдарға, жақындарына көмектессем деген бала кездегі арманын бір мезет те естен шығарған емес. Оның осы арманы бүгінде жүзеге асып жатыр. «Мен ЮНИСЕФ-тің Қазақстандағы Ұлттық ізгі ниет елшісі болып тағайындалдым. Іргелі ұйымның арқасында балалардың құқықтары туралы көп тың мәлімет аламын. Олардың арасында ерекше қажеттіліктері бар балалар, қылмыс құрбанына немесе куәгеріне айналғандар, тіпті өз отбасында қатыгездікке душар болған балалар бар. Мен солардың құқықтарын қорғауға өз үлесімді қосамын деп үміттенемін», дейді әлем чемпионы.
Динара іргелі ұйымның елшісі ретінде қайырымдылық шараларын өткізіп тұратынын жеткізді: «Шахматтың елімізде қарқынды дамып келе жатқаны мені қуантады. Елде көптеген шахмат мектептері мен орталықтар ашылып жатыр, оған жастар көбірек тартылуда. Енді ЮНИСЕФ-тің ізгі ниет елшісі ретінде саламатты өмір салтын насихаттай жүріп, зиялы ұрпақты тәрбиелеуге тырысамын. Сондықтан еліміздің барлық өңірінде шахмат бойынша клубтар мен мектептер ашып, балаларға арналған қайырымдылық турнирлері мен іс-шараларды өткізуге атсалысамын».
Талантты адам кез келген салада талантты болады емес пе. Біздің кейіпкерімізді де солардың қатарына қосуға болады. Ол шахматтан бөлек жүзу, көркем гимнастика және теннис сияқты спорт түрлерімен де шұғылданады. Оның алты тілді меңгергенінің өзі неге тұрады! «Кітап оқығанды жанымдай жақсы көремін. Кітап қызық болса, қысқа ғана уақытта оқып шығамын», деген гроссмейстер шетел жазушыларының шығармаларымен көбірек танысу үшін тіл үйрену үстінде екенін айтты. «Бүгінде қазақ, орыс және ағылшын тілдерінен бөлек, корей тілінде еркін сөйлеймін. Француз және араб тілдерін үйрену үстіндемін. Корей тілін үйренудегі басты себеп, аталған елді ерекше құрметтеймін. Олардың салт-дәстүрі, ұлттық тағамдары қатты ұнайды. Француз тілі әдемі естілетін әрі нәзік тіл. Оны меңгеру арқылы мен сол елдің жазушыларының еңбектерін аудармасыз оқығым келеді».
Рамазанның қызы Динара «Адам өзін үздіксіз жетілдіріп отыруы керек» деп есептейді. «Күн сайын өзіме жақсы аура қалыптастырғым келеді. Тіл үйренуге, музыка тыңдауға, кітаптар оқуға тырысамын. Осындай ізденістер маған жаңа белестерге жетуге көп көмегін тигізді. Нәтижесінде, «Шахматтағы алғашқы қадам» («Первые шаги в шахматах») атты кітабым жарық көрді. Бұл кітапта шахмат әлеміне қалай келгенім, жетістікке жету үшін қандай қадамдарға барғаным баяндалады. Федерацияның қолдауымен шығарылған бұл еңбегім шахмат әлеміне енді қадам басқан өрендерге арналады».
Адамды арман алға жетелейтіні сөзсіз. Әлем чемпионының алдында да асқаралы белестер тұр. «Алдағы уақытта мықты шахматшы әйелдердің TOP-10-на кіретініме сенімдімін. Сонымен қатар әлем чемпионатында жеңіске жетіп, алтын тәжді Қазақстанға алып келсем деймін. Осы биікті бағындырып, Астананың, қазақ қыздарының деңгейін әлемге әйгілі ететін күн де алыс емес екенін ішкі түйсігім сезеді».
P.S. Алтын тәж демекші, Динара есімі – араб тілінде «алтын динар» дегенді білдіреді. Олай болса, шахмат әлемінің «Алтыны» алтын тәжді Астанаға әкеледі деген сенімдеміз. «Алтын» қыз, алтын тәж һәм Астана. Үштіктің үйлесімі Алаштың рухын тағы да асқақтатары сөзсіз.
Алмас МАНАП,
«Егемен Қазақстан»
