Кәрі құрлықтан 13 тілде тәулік бойы хабар тарататын «Euronews» телеарнасы Каспий саммиті жайында молынан жазды. Телеарна Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың бес мемлекеттің басшылары қол қойған құжатты «Каспий теңізінің конституциясы» деп бағалағандығын атап өткен.
«Құжатқа сәйкес, Каспий теңізінің негізгі бөлігі ортақ су кеңістігі болып қала береді, ал қойнауы мен байлығын игеру халықаралық құқықтарды ескере отырып көрші мемлекеттердің екіжақты келісімдері негізінде жүзеге асырылады. Конвенцияда, сондай-ақ кемелердің жүзуі, балық аулау, ғылыми-зерттеулер және құбырлар жүргізудің талаптары мен тәртіптері көрініс тапқан. Ауқымды теңіз жобаларын жүзеге асыруда экологиялық талаптар міндетті түрде ескеріледі. Оған қоса, Каспий теңізінде тараптарға қатысы жоқ қарулы күштерді болдырмау шарты енгізілген. Енді теңіздегі қауіпсіздік пен оның әлеуетін басқаруды «Каспий бестігі» жүзеге асырады», деп хабарлады «Euronews».
Телеарна, сонымен қатар Каспий қойнауында 50 млрд баррель мұнай мен 300 000 млрд текше метр табиғи газдың бар екендігін жазды.
Ал халықаралық «Al Jazeera» телеарнасы Каспий саммиті туралы хабарды негізгі жаңалықтардың топтамасымен берді. Телеарна: «Бес мемлекеттің келісімі Каспийдің байлығын игеруге жол ашады. Теңіз жағалауындағы бес мемлекет Каспийдің құқықтық мәртебесін анықтай отырып, оның бірегейлігін сақтап қалуға байланысты келісімге келді. Ақтау қаласында бес мемлекеттің басшылары осынау ірі су қоймасын «теңіз» және «көл» мәртебесін сақтай отырып пайдаланады. Каспийдің Солтүстік және Балтық теңіздеріне қарағанда қаржылық әлеуеті зор. Ондағы мұнай қоры 48 млрд баррелдің шамасында, бұл Нигерия мен АҚШ мұнайынан да көп. Ал 8,3 трлн шаршы метр газы Сауд Арабиясының қорымен теңесіп қалады. Каспий, сондай-ақ әлемдегі ең қымбат жеңсік ас – уылдырықтың да маңызды көзі», дейді «Al Jazeera».
АҚШ-тан күнделікті шығатын «The Wall Street Journal» газеті де Каспий саммитін елеусіз қалдырмады.
Басылымның дүйсенбі күнгі санындағы мақала «Каспий маңындағы бес мемлекеттің басшылары мұнай мен газ қоры жеткілікті, ертеден талас тудырып келген алып су қоймасына иелік ету жөнінде келісімге қол қойды. АҚШ энергетикалық ақпарат басқармасының филиалынан 2012 жылы Каспийдің мұнай қоры 48 млрд баррель, ал газ қоры 292 трлн текше метр болды деп хабарлады. Енді жексенбі күнгі келісім барлау жұмыстарын жандандырып, жаңадан құбыр жүргізу жұмыстарына серпін беруі мүмкін» деп басталған. Одан әрі басылым Каспий саммитін егжей-тегжейлі баяндаған.
Ал Франциядан таралатын либералдық бағыттағы «Les Échos» (lesechos.fr) атты іскерлік ортаға арналған күнделікті газет Қазақстан, Әзербайжан, Түрікменстан, Ресей және Иран басшылары көмірсутегі мен бекіреге бай стратегиялық теңіздің құқықтық мәртебесін анықтап алды, деп жазды. Басылым Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «...Бұл тарихи оқиға» деген сөзін келтіре отырып, Каспий қойнауындағы байлыққа шолу жасап өткен. Оған қоса теңіз қойнауындағы мұнай-газдың көлеміне назар аударып, балықтың да жайын қозғаған. Уылдырығы бағалы бекіре балығының әлемдегі мол қоры Каспийді мекендейтінін де атап өткен.
«Белсенді экологтар балық кәсіпшілігінің өркендеуінен балық қорының азайып кеткендігіне алаңдап жүрген еді, енді жаңа келісім оларды сақтауға оң әсерін тигізері анық», деп жазады франциялық беделді басылым.
Қытайдың «Синьхуа» агенттігі Каспий маңы мемлекеттері басшылары түгел жиналып, Ақтауда тарихи шешімге келгендігін жазған. Сонымен қатар теңіздің асты-үстін белгілеудің өзара келісілгендігін келтірген.
«Құжат мерзімсіз сипатқа ие.Конвенцияға қол қою тараптардың 22 жылдан бергі келісімдерінің негізінде жүзеге асты», делінген қытайлық агенттіктің хабарламасында.
Дайындаған
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»