Жуалы ауданының Күреңбел ауылдық округіне қарайтын Қаратас деген ауыл бар. Айналасы тұнған шежіре, тұнған тарих. Ауыл тұрғыны Нілдебай Байғонысов ширек ғасыр бұрын егін екпек ниетпен жер жыртып жүріп тауып алған балбал тасқа қашалған адам мүсінінің өзі назар аударады. Ал ғасырдан аса жасап келе жатқан қарағаштың қарапайым келбеті де қызықтырмай қоймайды. Өз сөзінде Нілдебай ағамыз бұл қарағаштың тарихын әкесінен естігенін айтты. «1880 жылдары осы жерге Ресейден бір орыс келіп, диірмен салыпты. Бұл ағаш сол кезде егілген екен. Үш ғасырға куә ағаш содан бері жасап келеді. Ешкімге тигізбей қарайлап жүремін», дейді ауыл тұрғыны.
Қаратастағы қасиетті дүниенің бірі – петроглифтер. Қауынбай сайында бір төбені тұтас алып жатқан жартаста есте жоқ ескі замандардан бері жасап келе жатқан құндылықтар тұнып тұр. Аң аулап жатқан қасқырдың, түйе мен тауешкілердің суреттері де көне дәуірдің тұрмысынан хабар беріп тұрғандай. Сонымен қатар құпиясын ішіне жасырған таңбалы тастар да бар. Ал келесі қыраттардан көптеген суреттерді көруге болады. Өкінішке қарай тасқа қашалып салынған көп суреттер талай ғасырлық жауын мен дауылдың өтінде тұрып өшуге айналған екен. Оның үстіне жартас тастың көп жері құлаған. Көпті көрген көнекөз қариялардың айтуынша, бұл жартастың екі мың жылдық тарихы бар екен. Өкініштісі сол, ғасырлар бойы сақталып келген жәдігерлердің Ұлы Даламыздан өшіп кету қаупі басым болып тұр.
Қаратас маңындағы Қауынбай сайында шашылып жатқан шақпақ ақ тастар да көне сақ дәуіріне жататын жәдігерлер болып саналады. Сонымен қатар бұл жерден бірнеше обаны да кездестіруге болады. Ал бір-бірімен ұштасып жатқан екі қорғанның айналасы арықпен қоршалыпты. Бұл жерлерден де тарих қойнауында талай сырдың жатқанын көруге болады.
Жалпы, Қаратас аймағы қасиетті саналады. Қазақ даласындағы әрбір жердің өзіндік тарихы мен тағдыры бар. Мұнда қарт Қаратаудың қара түсті үш тасы жерге қиғашынан қадалып тұр екен. Алдыңғы тас үлкен болса, соңғы екеуі кішкентай тастар. Алайда тылсым сырлы бұл қара тастардың қашан, қалай пайда болғаны жайлы ешқандай дерек жоқ. Бірақ ауыл тұрғындары бұл тастарды әулие тас санайды екен. Бұл жерден сәл әріде әулие бастау бар. Аңыз бойынша, ертеректе Арыстан баб әулие келіп осы қара тастың ығына түнепті дейді. Бабтардың бабы бастаудан дәм татқан соң ол бұлақ әулие бастау саналған. Ауыл тұрғындарының айтуынша, тіпті мұнда атбегілер бәйгеге қосатын тұлпарларын әкеліп, аламанның алдында қара тасты айналдырып шығады екен. Ал перзент сүйе алмай жүрген келіншектер де осында келіп, Жаратушыға дұға жасайды дейді.
Іргесін тарихтың өзі қалаған Қаратас аймағы табиғаттың тылсым сырынан пайда болған ашық аспан астындағы музей сияқты. Екі мың жыл бойы ұлы даламызда салтанат құрып келген ұлы құндылықтар ұрпаққа ұлағат. Тек өкініштісі, күн қақтап, жауын шайған жәдігерлердің келбеті өшіп кетудің аз алдында тұр екен. Ал мұндай дүниелерді сақтай алсақ, көне заман куәгерлерінің бойындағы талай құндылыққа қаныға түсетін едік...
Хамит ЕСАМАН,
«Егемен Қазақстан»
Жамбыл облысы