«Алыстағы ағайынға хат» деп аталатын осы бір тарихи құжатта, Мемлекет басшысы одақ құрамындағы Қазақ республикасының тәуелсіздікке қол жеткізгенін, әлемдегі барлық қазақтың бір ғана отаны барын, ол – Қазақстан екенін, сондықтан ұлтымыздың кіндігі байланған киелі топыраққа ат басын бұру әрбір қазақтың парызы дегенге тоқталған болатын. Осы бір құсни хаттың құдіреті шетте жүрген қазақтың қара шаңырағына оралар жолын айқара ашты.
Осы орайда еске түседі, Нұрсұлтан Әбішұлы егемендіктің елең-алаң алғашқы жылдарында шетелге шыққан әрбір сапарында сол елдерде өмір сүріп жатқан этностық қазақтармен үнемі кездесіп, олармен жата-жастана шүйіркелесіп, атамекенге оралуды насихаттаумен болды. Соның бірі тоқсаныншы жылдардың басында Моңғолияға барған ресми сапары кезінде жоғарыдағы құсни хат мәтінімен толық таныс жергілікті қазақтар атынан сәлем айтқан әнші қызымыз:
Қанды бұғау қақырап,
Қайта оралды көк туым,
Алыстағы ағайын,
Келші деген жетті үнің,
Сөзіңізді естіген,
Аяқасты етті кім?
Хат сөзіндей сезіндік,
Қосылса қазақ көптігін,
Керуендер бетке алды,
Көкше белдер шоқтығын, − деп жырлауы осы құсни хаттың құдіреті екені сөзсіз.
Шын мәнінде тәуелсіздік, азаттық, еркіндік аса қастерлі ұғым. Бұдан өткен құндылық жоқ. Осы жолда Нұрсұлтан Әбішұлының тағы бір келелі ісі Дүниежүзі қазақтар қауымдастығын құруы десек қателеспейміз. 1992 жылы қыркүйек айының аяғында Алматы қаласында ұйымдастырылған Дүниежүзі қазақтарының алғашқы құрылтайына өкіл ретінде қатысқан шетелдік қазақтардың қатарында мен де болдым.
Осы бір тарихи жиында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев, аталған құрылтайдың басты мақсаты – бүкіл әлемдегі қазақ қауымының болашағы жөнінде ойласып, ендігі тағдыр-талайымыздың қалай өрілетінін талқылау дегенге төтенше тоқталып, ыстық лебізін түйіндей келе: – Осында отырған барлықтарыңызға тән, бәріңе ортақ нәрсе – сағыныш, атамекенді аңсау. Шетелдік сапарларға шыққанда отандастарымыз іздеп келіп, ой-арманын, мұң-мұқтажын айтып жатады. Сырласа қалсаң сай-сүйегің сырқырайды, арман-тілектерін тыңдасың жан-жүрегің елжірейді, − деп ағынан жарылған болатын.
Міне, содан бері ширек ғасырдан астам уақыт өтті. Қазақстан көркейді. Осы аралықта ресми дерек шет мемлекеттерден бір миллион қазақ көшіп келгені жайлы ақпар айтады. «Әр қазақ менің − жалғызым» деп ақын Сабыр Адай бауырымыз айтқандай, қазақ топырағына табаны тиген әр қазақ қал-қадерінше еліміздің көркейуіне үлес қосты. Осы жылдары сыртта жүрген 50-ден астам әртүрлі сала бойынша ғылым докторлары мен 150-ге жуық ғылым кандидаттары елге оралыпты. Бұл қазақ ғылымына қосылған үлкен күш-қуат деп білемін.
Тек өз басым ұзақ жылғы ізденіс нәтижесінде «Этнокультурный связь древно тюркского-уйгурского каганата» және «Объединенный каганат тюрков» атты еңбектерімді орыс тілінде, сонымен қатар «Байырғы түрік жазуының генезисі», «Орхан мұралары», «Орхан ескерткіштерінің толық атласы», «Үйсін хандығы», «Тас кітаптың шежіресі», «Таста қалған таңбалар» атты 17 монографиялық еңбегімді қазақ тілінде жазып, ұлт руханиятына үлес қостым. Осы туындыларымның қазақ халқымен қауышуы тәуелсіздіктің сыйы екені анық.
Сөзімді түйіндеп айтар болсам, Бұқар жырау бабамыз осыдан екі жарым ғасыр бұрын: «Айнала алмай ат өлсін, айыра алмай жат өлсін!» деп бірліктің ұранын тастаса, Ақтамберді атамыз «Осындай берген дәулетті, көтеріп тұра алар ма екенбіз?» депті. Абыз аталарымыз айтқандай, айыра алмай жат өлетіндей бірлік-береке мен барға қанағат, жоққа шүкір етерлік ақыл-сана, айналып келгенде, осындай дәулетті көтеріп тұра алатын күш-қуат бұйырсын халқымызға.
Қаржаубай САРТҚОЖАҰЛЫ,
филология ғылымдарының докторы, түрколог
