11 Қаңтар, 2019

Oıynshyq týraly oı

417 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

«Bárimiz balalyqtyń aýylynan kelgen­biz», oıynshyqpen oınaıtyn jastan áldeqas­han asyp ketsek te, keı-keıde balalarymyzdyń qolyndaǵyǵa qyzyǵa qarap qoıamyz. Qyńqyldap qandaı oıyn­s­hyq suraǵanyn, dúken sórelerinen kóz ala almaı turatynyn baqylaı júrip, búgingi balalardyń talǵamyn da birshama túsinip qalǵan sıaqtymyz. 

Búgingi balalardyń talǵamy burynǵydan bólekshe. Eresekter suraǵanyn áperip tym erkeletip jibergen be, álde telearna men ǵalamtordan ózderi kórip-bilip alǵan ba, áıteýir bala túgili úlkenderdiń ózin eliktirip áketetin neshe túrli oıynshyqtarǵa qumar.

 Kishkentaılarǵa arnalǵan buıymdar shyǵarýmen jáne satýmen shuǵyldanatyn iri kompanıalardyń jyl sońynda eń ótimdi oıynshyqtardyń tizimin jasaıtyn ádeti bar. Solardyń birqatary túzgen tizimge kóz júgirtken edik. 3D modeldeý jıyntyǵy, Play-Doh dep atalatyn erekshe plastılın, Lego Friends, Lego Duplo dep atalatyn túrli taqyryptaǵy Lego qurastyrǵyshtar alǵashqy ondyqta tur eken. Kishkentaılardyń shyǵarmashylyq qabiletterin, qıalyn damyta­tyn Lego sońǵy birneshe jyldan beri oıynshyqtardyń TOP-10 tiziminen túspeı kele jatqanyn aıta keteıik.

О́tken jyldary úlken-kishiniń qolynan túspegen spınner qazir sánnen qalypty.  Qazaqstandyq ata-analardyń synyna ushyrap júrgen Baby Born qýyrshаqtary eń ótimdi oıynshyqtardyń ishinde ekinshi orynda tur. Shyn sábıden aýmaıtyn, sýsyn ishetin, kúletin, jylaıtyn, uıyqtaıtyn, óziniń jeke kıim-keshegi, kereýeti bar, erekshe kútimdi qajet etetin bul qýyrshaqtar birneshe býyn almassa da baldyrǵandardyń mahabbatynan aıyryla qoımapty. Kompanıalarǵa eń kóp tabys ákelgen,  ondyqtyń kósh basyndaǵy oıynshyq ta kishkentaı qýyrshaqtar jıyntyǵy.  

Marvel-diń Spider-man, Hulk, Batman sıaqty keıipkerleri, Transformerler de jyldyń eń úzdik oıynshyqtarynyń sanatynan túspeı kele jatqanyna biraz jyldyń júzi boldy. Tek bıyl bul atalǵandar alǵashqy ondyqtan kórine almaǵanǵa uqsaıdy. 

Biz jalpy halyqaralyq oıynshyq nary­ǵyn­daǵy trendterdi tizbelep otyrmyz. Qazaqstandaǵy baldyrǵandardyń talǵamy da álemniń ár túkpirindegi qurdastarynyń talǵamynan aıtarlyqtaı erekshelenedi demes edik. Oǵan qarapaıym bazarlardan bastap, saýda ortalyqtarynyń sórelerine deıin súzip shyqsańyz anyq kóz jetkizesiz. Alysqa barmaı-aq, aýladaǵy balalardyń oıynyna qarańyzshy. Qulynshaqtyń, qoshaqannyń, botaqannyń músinimen oınap otyrǵan balany óte sırek kezdestirerińiz anyq. Sońǵy ýaqytta balalarǵa arnalǵan kitaptar ǵana emes, neshe túrli buıymdardy da satýmen aınalysatyn marwin.kz ınternet-dúkeniniń saıtyn dál qazir ashyp qarasańyz bolady. Ol jerden de otandyq oıynshyqty emge tappaısyz. Sol transformer robottar, Makkýın degen shashasyna shań juqpaıtyn júırik kólik, Raıder, Marshal, Zýma dep atalatyn ataqty mýltfılmniń tanymal keıipkerleri.  

Jaıshylyqta «otandyq ónim shyǵarylyp jatyr» dep jarysa maqtaǵan kásiporyndar shyǵaratyn ata men áje, botaqan, qulynshaq, qoshaqan, laq, kishkentaı kıiz úı bar ma eken deısiń. Joq, kózińe ilinbeıdi. Basqa keıipkerdiń bári bar.  Qaǵazyna úńilip qaı jerde shyǵarylǵanyn qaraǵanbyz. Reseılik, ýkraınalyq, belarýs kompanıalarynyń ónimderi samsap tur. Belarýstyń «Polese» degen kompanıasy búkil TMD-nyń balalaryn oıynshyqpen qamtyp otyr. Byltyrdan beri Japonıa naryǵyn jaýlaýǵa kiristi, bıyldan bastap Gollıvýdtyń kompanıalarymen baıla­nys ornatpaq. Qytaıda 4 myńnan astam kásiporyn, Reseıde 1,5 myńnan astam kásiporyn oıynshyq shyǵarýmen aınalysady eken. Reseıdiń oıynshyq naryǵyndaǵy qarjy aınalymynyń kólemi byltyr 110 mıllıard rýblden asyp túsipti. О́kinishke qaraı, Qazaqstandaǵy mundaı kásiporyndar sany boıynsha da, shyǵaratyn óniminiń kólemi men túri boıynsha da olarmen básekeles bolýǵa jaramaıtynyn moıyndaýǵa májbúrmiz. 

Iá, ár jerde qazaqı mazmundaǵy otandyq oıynshyqtardy shyǵarýmen aınalysatyn kásipkerler bar ekeni ras. Máselen, almatylyq Aıdar Beksultanov esimdi jigit kıiz úıdiń kishkentaılarǵa arnalǵan oıynshyq nusqasyn shyǵarady. Aýdany bir-eki metrge jaqyn, ýyǵy, keregesi, syqyrlaýyǵy, shańyraǵy, bári bar. Túndigine deıin túriletin shap-shaǵyn úıshik. 

Kásipkerdiń aıtýynsha, barlyq bólshekteri aǵashtan jáne júnnen jasalǵan, ıaǵnı, ekologıalyq turǵyda óte paıdaly. Qurylysynyń kúrdeliligi jaǵynan jurt maqtaǵan Lego-dan kem túspeıdi. Alaıda Aıdar kıiz úıin úlken naryqqa shyǵaraıyn dese, qol qysqa, qarjylaı qoldaýǵa zárý. 

Myna zamanda eshkimdi tas úıden shyǵyp, kıiz týyrlyqty úıge kósh dep májbúrleı almaıtynyń sıaqty balalardy da Spider-man-men emes, Aldar kósemen oınaýǵa, Makkýınmen emes, qulynshaqpen oınaýǵa kúshtep kóndire almaısyń. Degenmen baldyr­ǵandarymyzdy otandyq oıynshyqtarǵa qyzyq­tyra alsaq, olardyń sál de bolsa qazaqy rýhta tárbıelenýine áser etetini sózsiz.

Arnur ASQAR,

«Egemen Qazaqstan»