Тақырыбы бәрін айтып тұр десек те, автордың ойын дұрыс түсінген, «жаһандану дәуірінде «неге жатқа кетесің», деген сауалдың өзі мағынасыз әрі күлкілі» екендігі жайлы айтқан жалғыз адам Айдос Сарым екен. Ал ол: «Жалпы, қыздарымызды ешкімге бермейміз дегеніміздің өзі оларды малмен тең санайтын аграрлық, архаикалық сана» деген даулы пікірмен бастаса да: «...ынжық болмайық, ит болмайық, бәсекеге қабілетті, білімді, парасатты, бай-қуатты болайық! Сонда қыздарымыз ешқайда кетпейді» деп дұрыс қорытынды жасапты. «Бұдан асырып қалай айтуға болады?» дейді автор да.
Иә, адам кінәні ең алдымен өзінен іздеу керек, қыздарымыздың шетелдіктерге кетуіне басты кінәлі біз – еркектер. Бұл – шындықтың үлкен бөлігі, бірақ бөлігі ғана. Енді мәселенің қалған бөлігін қарайық.
Біріншіден, әлемде 7 ата ғана емес, іс жүзінде одан әлдеқайда әрі кетпей қыз алыспайтын, мұндай тұқымы таза ерекше ұлт болатынын естіп, тәнті болған шетелдіктердің алысты ойлайтындарының енді қазақтан қыз алуға ұмтылғаны ұмтылған, оны тоқтата алмаймыз. Сол үшін олар дүние-пұлды да, уәдені де үйіп-төгеді. Және олар міндетті түрде қазақтың қыздарының ай маңдайлы аяулысын, ақылдысын, қысқасы, тек жақсысын алады. Жаманы өзінде де толып жатыр. Ал «алыптың анадан» туатынын қазақ бағзы заманнан бері біледі. Әкеден 10 ұл туса да, әкеге солардың біреуі ғана тартады! Бұл – табиғаттың заңы. Ер адамның тұқымы қанша асыл болғанымен, тоғыз ай бойы нәр беретін ана құрсағы, аса құнарлы болмаса да, өз дегенін істейді.
Екінші жағынан, шетелдіктерге жақсы тұрмақ, жаман қыздың өзін беруге болмайды. Неге? «Жаман биені жабула да, құлынын ал!» деп дана қазақ бекер айтпаған. Кей әйел ақыл-парасаттың падишасы деуге келмесе де, оның құрсағы алтын болады. Әділеттігі шексіз Алла тағала бір жағынан аз бергенін, екінші жағынан артық берумен толтырады. Осылайша ол әрқашан тепе-теңдікті сақтап отырады. Менің болыстың қызы, от тілді, орақ ауызды нағашы әжем сіңлісі мен күйеу баласының ұл-қыздары жайлы: «Әкесі – сақау, шешесі – мақау, бұлар қайдан шыққан сайыпқырандар?!» деп, әзіл-шыны аралас таңғалып отырушы еді. Айналаға мән бере қарасақ, ондай мысалдың көп екенін байқау қиын емес.
Сол себепті, қай ұлт болсын қыздарын сыртқа жібермеуге тырысады. Қыз – ұлттың ең басты құндылығы. «Адамның басы – Алланың добы», қыз қайда бармайды» деуге әсте болмайды. «Кіммен тұрмыс құрады, оны әркім өзі біледі, ол жеке адамның құқығы» деген келесі әсіребатысшыл ұстаным да біздің түбімізге жетіп тынады.
Атақты «Махаббат, қызық мол жылдардағы» Зайкүлдің прототипі болған қыздың обком хатшылығына дейін жоғарылаған күйеуі, Мәскеуде оқыған 3 қызы бар еді. Сол қыздың бәрі шетелдіктерге тұрмысқа шыққанда, Кеңес өкіметі «тәрбие бере алмағаны үшін» олардың әкесін қызметінен босатып еді...
Мұны не үшін айтып отырмыз? Жігіттердің кінәлі екенін мойындадық. Дегенмен, екі жақ бірінің соңынан бірі емес, бір-біріне қарсы жүргенде ғана кездеседі. Үйдің қабырғасында ілулі тұрған мылтық спектакль біткенше қалайда атылатын сахналық заңдылық бар. Бірақ, ол да өмірден алынған. Елімізде жас отбасылардың күйреуі неге көп? Оның себебі, бүгінгі қыздарда үйелмен болған соң өмірде үйіліп-төгіліп тұратын қиындықтарды шешудің ең оңай әдісі ажырасу деген сананың қалыптасқанында жатыр. Олардың отау есігін аттарда «бұл мен қонақ үйден шын өз үйіме келдім, сүйегім шығатын отаным» деп қарамайтынында. Мемлекетіміз араб елдері секілді қыздарын заңмен қорғауды, идеологиялық жұмысты жандандыруды, ұлттық жаңғыруды қатар жүргізуі, ата-аналар мемлекетке бұл бағытта қолдау көрсетуі арқылы ғана нәтиже шығады. Сонда ғана олар шынайы бақытқа жетеді. Себебі, шетелдікке шыққандардың ішінде барған жерінде бағы ашылғанынан, бағы жанбай ажырасқаны көп болмаса, аз емес...
Екі ғана мысал келтірейік.
...60-жылдары совхоз директорының шофері, жас жігіттің келіншегі бас мамандардың әйелдерімен дастарқандас болып қалады. Сонда әлгілердің біреуі оған: «Саған бізбен теңдес, табақтас болу қайда, орныңды біл» деген сыңайлы сөз айтады. Келіншек орнынан тұрады да, көзінен от шашып: «Мен енді сіздермен біздің Батекең директор болғанда сөйлесемін!» деп шығып кетеді... Кешке күйеуі жұмыстан келген соң «Ташкентке оқуға барасың және тек күндізгі бөлімге түсесің, мықты маман болып шығасың. Мен ел ішіндемін, қорықпа, уайымдама!» дейді. Күйеуі оқып жатады, келіншегі жұмыс істеп, арасында баланы да туып, оларды өсіріп те жатады.
Институт бітіріп, өздерінің ауданына агроном болып жұмысқа тұрған жолдасының көйлегін күніге жуып беріп тұрады. Жұмыста алғыр жас жігітті байқап жүрген райкомның бірінші хатшысы егістікте бір жолыққанында: «Қашан көрсем сенің ақ көйлегіңнің жағасы шырттай болып тұрады, үйдегі келін дұрыс адам-ау деймін?» деп сұрайды. Осы сәтті көптен күтіп жүрген жігіт: «Ой, несін айтасыз, өзіңізге тартқан, сіздің қарындасыңыз», дейді. Кейіннен әлгі жігіт іскерлігінің арқасында сол кісіден соң ұзақ жыл шаруашылықты басқарады.
Екінші оқиға бұдан 20 жылдай бұрын орын алды. Әке-шешесі ерте бақилық болып, аға-жеңгесінің қолында өскен қыз институт бітіріп, сол кезде «дәуірі жүріп тұрған» көп рэкетирдің біріне тұрмысқа шыққанда, «байғұс баланың соры қалың екен-ау...» деп қызды аямаған танысы қалмап еді. Үш жыл өтпей-ақ мойны бұқадай «рэкетир» темекі-ішімдікпен де, қыз-қырқынмен де, ұрыс-төбелеспен де, бәрімен «қош» айтысып, мал тапқыш жанның біріне айналып шыға келді. Қазір онда үй-жай да, иномарканың неше түрі де, ақша да, қызмет те, бәрі бар. Бөтелкелес достары болса әлі сол ішкен күйінше жүр...
Ал біздің қыздарымыздың көбісі өз бақыты үшін күресу тұрмақ, қолының ұшын қимылдатқысы келмейді. Бірақ, «менде бәрі болсын, жігітім мені соларға бөлеп тастасын» дейді. Кезінде қоғам санасында төңкеріс жасаған Карл Маркс есімді дана қарт «Өмір дегеніміз – күрес, ал ол бізге ләззат сыйлайды!» деп еді. Ең бақытты адамдар ғана өмірдің ләззатын тата алатын шығар...
Өмірзақ Ақжігіт