Бұл бағыттарды тиімді дамыту үшін жаңа жобалармен жұмыс істейтін инновациялық кадрлар қажет. Елбасының «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауы аясында іске асырылып жатқан Қазақстанның өнеркәсіптік кәсіпорындарын технологиялық жаңғырту мәселелері Қарағанды облысында дер кезінде қолға алынып, оң шешімін тауып отырған жайы бар.
Заман талабына сай мамандар даярлау мәселесін шешу үшін елімізде базалық жоғары оқу орындары белгіленген. Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті осы санаттағы оқу орны. Индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберіндегі ауқымды жобаларды жүзеге асыруға қабілетті, білім-білігі аса жоғары мамандарға деген сұраныс артып келеді. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, 2016 жылы облыстағы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрастырушылық жұмыстармен айналысушы ұйымдардың саны 33-ке жетсе, оларға жұмсалған қаражат 4,3 млрд теңгені құраған. Айталық, ҚарМТУ облыстағы кен-металлургия саласын дамыту бағытына сәйкес, «Жәйрем КБК» АҚ, «Industrial Energy Alliance» ЖШС, «KazGeoScan» ғылыми-техникалық орталығы» ЖШС, «Евразия энергетика корпорациясы» АҚ сияқты кәсіпорындармен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге келісімшарттар жасасты. ҚарМТУ-да, сонымен қатар, кен-металлургия саласын дамытудың басымдықты бағыттарына сәйкес, ИИДМБ шеңберінде бейіндік магистратураның «Металлургиядағы нанотехнологиялар», «Робот техника. Басқару жүйелері» білім бағдарламаларын жасады.
Облыс кәсіпорындарында өз технологияларын жасауды ынталандыру бойынша жол картасының аясында инновациялардың өңірлік кеңсесін (ИӨК) құрып, дамыту қарастырылған. Кеңсе өңірдегі ғылыми ұйымдар мен өндірістік кәсіпорындардың технологиялық міндеттерін шешуге септеседі.
Қосымша экономика саласындағы жаңа технологияларды дамыту Кәсіпкерлікті қолдау картасының жобаларын іріктеу кезінде де қарастырылады.
Сонымен қатар бүгінде облыста машина жасау, фармацевтика, құрылыс индустриясы, агроөнеркәсіп кешені салалары бойынша да жаңа өнім түрлерін шығаратын кәсіпорындар құрылған. «NORD пром НС» ЖШС темір жолдың бетон шпалдарын, «Kaz-metiz» ЖШС болат арқандар мен сымдар, «ККК Бетон» ЖШС темір-бетон бұйымдарын, «Изоплюс Центральная Азия» ЖШС болат құбырлар, «Бёмер Арматура» ЖШС шарлы шүмектер, «Эпостим» ҚФК алдын ала толтырылған шприцтегі дәрілер, «Евразия Инвест Ltd» ЖШС құрғақ қымыз шығарады. Жалпы, бүгінгі таңда Қарағанды облысында инновациялық белсенділік 10,6%-ды құрап отыр.
Азық-түлік өнеркәсібін дамыту мақсатында карта шеңберінде «Қарағанды кәмпиттері групп» АҚ кондитерлік өнімдер фабрикасын жетілдірудің ірі жобасы жүзеге асырылуда. Ондағы мақсат – неғұрлым жоғары сапалы өнім шығару үшін жаңа өндірістік кешен орнату. Келешекте мұнда кондитерлік өнімдердің 150 түрі шығарылмақ. Жоба құны – 82 млн АҚШ доллары.
Қазіргі уақытта «Байтерек» БҰХ» АҚ «БРК-Лизинг» АҚ пен «БРК» АҚ-тың қатысуымен жүзеге асырылатын жобаны қаржыландыру туралы алдын ала шешімге қол қойды.
Кәсіпорынды дамыту жоспарлары Президент Н.Назарбаевтың «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауын орындау аясында өнеркәсіптік кәсіпорындарды технологиялық жаңғырту бойынша Қазақстанда жүргізіліп жатқан жұмысқа сәйкес келеді.
Айталық, 2018-2019 жылдары 1,5 млрд теңге сомаға инвестициялық бағдарламаны іске асыру жоспарланған, ол шикі құрамалы материалдар қоймасын салуды, паркті жаңартуды және технологиялық жабдықтарды жаңғыртуды көздейді.
Жақында ғана Қарағанды қаласында жұмыс сапарымен болған Үкімет басшысы Бақытжан Сағынтаев осы мәселелер бойынша жұмыс кеңесін өткізген болатын. Кеңесте Бақытжан Сағынтаев Үкіметтің Қазақстанның өнеркәсіптік кәсіпорындарының өкілдерімен жүйелі түрде кездесулер мен кеңестер өткізіп тұратынын және компаниялардың өз зауыттарында жаңғырту жұмыстарын қалай жүргізуге болатыны туралы нақты жоспарлары бар екенін айтты.
Сондай-ақ Премьер-Министр өз сөзінде өнімділікті ұлғайту мен тауар сапасын жақсарту қажеттігін еске салды. Адамдар жаңа технологиялар қолданылатын салаларға жұмысқа орналасқан кезде жаңа дағдыларды меңгеруі үшін қайта оқыту жұмыстарын жүргізу керектігі де тақырып өзегіне айналған болатын. Аталған мәселелер бойынша, «Цифрлы Қазақстан-2020» бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде Қарағанды қаласында халықтың өмір сапасын жақсарту мақсатында «Smart City» жобалық моделі іске қосылмақ. Жобаны жүзеге асыруға «Қазақтелеком» АҚ, «Перспектива» ҒӨБ» ЖШС және «Сарыарқа» ӘКК ҰК» АҚ қатысады.
Инновациялық дамумен қатар, өнеркәсіптің дәстүрлі базалық салаларын да, соның ішінде кен-металлургия саласының стратегиялық мәніне сәйкес жетілдіру қажет. Бұл саладағы ірі кәсіпорындар «АрселорМиттал Теміртау» мен «Қазақмыс» корпорациясы. «АрселорМиттал Теміртау» компаниясы болат өндірісін 2019 жылға дейін жылына 6,0 млн тоннаға жеткізу бойынша инвестициялық жобаны жүзеге асыруда. Осы жобаның аясында №№ 2, 3, және 4 домна пештері, конвертер цехының газ тазалау жүйесі және тағы басқалар қалпына келтірілді. Осындай жұмыстардың арқасында комбинат жылына 4,2 млн тонна болат өндіру мүмкіндігіне ие болды. Өндірісті жетілдіруге биылғы жылға 80 млрд теңге көлемінде инвестиция қарастырылған. №6 және №7 агломашиналарды қалпына келтіру, шойынды күкіртсіздендіру учаскесін іске қосу, конвертер цехына «пеш-шөміш» (УПК) орнату, ыстық илеу қондырғысын жетілдіру жоспарланып отыр.
Өз кезегінде «Қазақмыс» корпорациясы да бірқатар жобаларды жүзеге асыруда. Нұрқазған байыту фабрикасының кен өндірісі көлемі жылына 3,5 млн тоннадан 4 млн тоннаға дейін артты. Байыту фабрикасында мыс-сульфид кенін өңдеу қалқыту әдісімен жүзеге асырылады. Өндірісті басқаруға, техникалық қызмет пен жөндеу саласына ақпараттық жүйе енгізілуде. Жоба алғаш «Жомарт» кенішінде қолға алынған болатын. «Индустрия 4.0» тұжырымдамасы корпорацияда корпоративтік ақпараттық басқару жүйесін енгізу арқылы жүзеге асырылуда.
2016 жылы мыс концентраттарын гидрометаллургиялық өңдеу зауытының құрылысы басталды ол 2018 жылы аяқталып, іске қосылуы тиіс. Кен өндіру өнеркәсібі айтарлықтай дамып келеді.
2016 жылы облыс бойынша 30 млн тонна көмір өндірілсе, биыл ол көлемді 36 млн тоннаға жеткізу жоспарланған.
Биыл «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-тың көмір департаменті өндірісті жетілдіруге инвестицияны 32 млрд теңгеге дейін ұлғайтуды жоспарлап отыр. Шұбаркөл кен орнында өндірісті әртараптандыру және жылына 210 мың тоннаға дейін арнайы кокс шығаратын зауыт сияқты жаңа нысандар ашу бойынша жобалар жүзеге асырылуда.
Жоғарыда айтылғандай, барлық кешеннің жұмысын компьютерлік жүйе қадағалап, интернеттің көмегімен Ing.BONFIGLIOLI (Италия) компаниясының диспетчерлік қызметімен хабарласып, қандай да бір ақау орын алған жағдайда оны жөндеу бойынша кеңестер бере алады. Жүйе, сонымен қатар, кәсіпорын басшысының желідегі жұмыстарды планшет немесе смартфон арқылы қашықтан қадағалауына мүмкіндік береді.
Облыста дамудың кластерлік тәсілдеріне, кәсіпорындарды қолдауға, Индустрияландыру картасының жобаларын жүзеге асыруға ден қойылған.
«Фитохимия» халықаралық ғылыми-өндірістік холдингі мен Қарағанды фармацевтикалық зауытының базасында да өңірлік фармацевтикалық кластер құру мен дамыту бойынша жұмыстар қарқынды жүріп жатыр. Қазіргі уақытта Қарағандыда фармацевтикалық өнім өндірушілерден, ғылыми ұйымдардан, оқу орындарынан және дәрілік препараттардың дистрибьюторларынан құралған 17 кәсіпорыннан тұратын өңірлік кластер қалыптасқан.
Осы кластерді дамыту, жетілдіру және фармацевтикалық өндіріске инновациялық IT-технологияларды енгізу үшін, технологиялық үдерістерді оңтайландырып, еңбек өнімділігін арттыру мақсатында «2018-2020 жылдарға арналған түпнұсқалық дәрілік препараттар жасау және оларды зерттеу нәтижелерін коммерцияландыру» ғылыми-техникалық бағдарламасы әзірленіп, ол мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптамадан өтіп, Ұлттық ғылыми кеңес қолдағаннан кейін Үкімет қарауына ұсынылды.
Құрылыс кластерін құру шеңберінде тұжырымдама жасалып, ҚарМТУ базасында осы кластерді дамыту бойынша тұрақты жұмыс істейтін алаң ұйымдастырылуда. Кластер қазір бар және жаңа өнім түрлерін өндіріп, өткізумен шұғылданады.
Жалпы айтқанда, Қарағанды облысында алты айда 1,05 трлн теңгеге өнеркәсіп өнімдері өндірілген. Өнеркәсіп көлемі бойынша Қарағанды облысы елімізде екінші орында тұр. Республикалық өндірістегі облыстың үлесі – 10 пайыз.
Алғы шепте өңдеу өнеркәсібі тұр. Бұл секторда жарты жылда 811,6 млрд теңгеге өнім өндірілген екен. Өткен жылмен салыстырғанда ол көрсеткіш 3,4%-ға артқан.
Өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі 5,1%-ға, жан басына шаққанда 20,4 АҚШ долларына дейін өскен. Бұл еліміз бойынша ең үздік көрсеткіш.
Өнеркәсіптің негізгі салаларында да өсім байқалады. Есепті кезеңде өнеркәсіп кәсіпорындарының негізгі капиталына 73,7 млрд теңге құйылған. Бұл соманың жартысына жуығы өңдеу өнеркәсібіне тиесілі.
Демек, Жолдау аясында іске асырылып жатқан Қазақстанның өнеркәсіптік кәсіпорындарын технологиялық жаңғырту мәселелері облыста жүйелі жолға қойылып келе жатыр деуге толық негіз бар.
Мирас АСАН,
«Егемен Қазақстан»
Қарағанды облысы
