Элегия демекші, «қазақ вальсінің королі» атанған көрнекті композитордың жарқын бейнесін, бүкіл қазақ даласы тамырына көсіле тарап, балдай баураған сыршыл да назды әндерін, сезім сергелдеңі мен жойқын рухын жібектей есіп жырлауға мұнан өзге тағы қандай жанрдың күш ағыны төтеп бере алады дейсіз! Ілгеріде, классицизм дәуірлеп тұрған тұста (ХVIII ғасырда) әлем әдебиетінде лириканың түр-түрі болған екен, мәселен, атап айтар болсақ, элегия, ода, романс, идиллия... т.с.с.
Кейін бірте-бірте бұлардан элегияға деген сұраныс пен қызығушылық арта түсіп, соның әсерінен ойлы, мұңға малынған, айрықша жараталысты жандардың ғұмырына арналған, өзекті тұздай ашытып, сағыныштың сарынын баяндайтын сахналық туындылар дүниеге келгені мәлім. Зерттеушілер сондай-ақ XVIII-XIX ғасырларда элегия музыкасында асылынан, ардақтысынан көз жазып қалып, жалғыздықтан жаны жүдеген бейбақ жандардың көңіл-күйін сипаттайтын әсерлі әндердің туғанын алға тартады.Тарихтан сабақтай тарқатсақ, нәзік жанрдың даму, қалыптасуына орай жолымыздан түрлі тұжырымдар кезігеді, тіпті кейбірі көпшілікті ежелгі Грекия мен Рим дәуіріне қарай бастап әкетеді. Ол үшін бірақ енді сонау көне ғасырлар қойнауына сапар шегіп әуре болудың қажеті жоқ, қазақ ұлттық сахна өнерінде мұнан былайғы уақытта элегияның өзіндік төл үлгілері қалыптасқан деуге толық негіз бар.
Қазақ әні дегенде, жұртшылықтың аузына алдымен Шәмші әндерінің түсуі көп жайтты аңғартса керек. Өйткені әр адам оның ән-маржанын теңіздей тереңге балап, аңсаған арман-мұратына, сағыныш-мұңына жолығады. Көңілді мұң шалған аңсаулы сәттерде саз көгінде қалықтаған ән қанаттарының сусылы құлаққа шалынады... Бүкіл адамзат баласы құшырлана сүйетін, ортақ олжа санайтын рухани құндылықтар бар емес пе? Міне, сондай асылдар санатына Шәмші әндерінің де емін-еркін қосыларына еш шүбәміз жоқ. Бұған дейін композитордың қазақ драма театрларында «Сыған серенадасы» атты поэтикалық-музыкалық драмасы сахналанған болатын. Бұл осымен қазақ вальсі королін сомдаған екінші қойылым. Ал мұндай ғажап тұлғаларға, әсіресе Шәмші ағамызға арнап қанша қойылым, фильм жарық көрсе де туған халқы үшін ешқашан көптік етпейді деген ойдамыз.
Пьеса авторы, ақын Серік Тұрғынбекұлынан «Шәмші» спектаклі туралы айтып беруін сұрағанымызда: «Драматург пен режиссер ойының бір жерден шыға беруі өте сирек жағдай. Мысалы, «Мұқағалида» режиссер Болат Ұзақов екеуміздің ойымыз бір жерден шықты. Идеямыз үндесіп, жұмысымызға жеңілдік туғызғаны содан. Бір жағынан, онда Мұқағалидың жырларына көбірек иек артылды. Яғни ситуациялардан оның өлеңі алып шығады. Сол себепті де бұл қойылым 20 жылдан бері сахна төрінен түспей келе жатыр. Ал «Шәмшіге» келсек, мынау спектакльде адамдардың пенделіктерін айта отырып, спектакльді ән арқылы алып шығуға көңіл бөлінді. Шәмшінің әндеріне иек артудан нәтиже жаман болмаған сияқты. Жастар жағы жақсы қабылдап жатыр. Бүгін қоғам соны қалайды. Себебі драманың өзінде көпсөзділіктен арылып жатырмыз. Уақыт талабы солай. Бұл қойылымда негізінен Шәмшінің халық арасына кең тараған әсем әндері алға шығарылды. Бірақ мұнымен өмір тоқтап қалмайды. Бұл Шәмшінің сахнадағы тағы бір нұсқасы болып қала береді. Спектакль ә дегенде, бірыңғай әнге құрылып кеткендей әсер қалдыратыны рас. Алайда ойлап қарасаңыз, Шәмшіні әнсіз елестете алмайсыз ғой», деді.
Спектакльдің сәтті қойылуына бірінші кезекте актердің сіңірер еңбегі орасан зор дер едік. Бұл ретте Шәмші рөліне Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Нүркен Өтеуілов өте дұрыс таңдалыпты. Басты кейіпкерінің жан дүниесін түсінбей орындаған адамнан дәл мынадай тамаша ойын шықпайды. Сондықтан сахна жетістігін саралай келе, мұны актердің өз кейіпкерін әбден зерттеп, зерделеп, сирек тұлғаны сүйіспеншілікпен сомдауының нәтижесі деп түйдік.
Қаршыға КҮЛЕН
