Былайғы жұрт бұл төтенше оқиғаны қаладағы «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-қа қарасты металлургиялық комбинаттың жұмысымен тікелей байланыстырады.
Бүгінгі күнде бұл тығырықтан шығар жолды табу үшін облыстық экология департаментінде эколог, метеоролог мамандар, прокуратура қызметкерлері және кәсіпорын өкілдері енген жұмыс тобы құрылып, Теміртаудағы қап-қара қардың шығу төркінін анықтаумен айналысып жатыр.
Қазір қалада «Қазгидрометтің» төрт бірдей бекеті жұмыс істеуде. Бұл іске жылжымалы зертхана да жұмылдырылған. Оның құрамында Қазақстанның кәсіби экологтар қауымдастығының өкілдері зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Мәселе мынаған тіреліп тұр: қарды қара түске бояған көмірдің қара күйе тозаңы ма, әлде металдың әуеге ұшқан ұнтағы ма және мұның адам өміріне төндірер зияны қаншалықты?
Жалпы, жағдай өңір басшысы Ерлан Қошановтың тікелей бақылауында. «Уақытпен санаспай жұмыс істеңдер. Бұл – ақшадан тарылатын жағдай емес. Әңгіме адамдардың денсаулығы туралы болып тұр!», деген болатын облыс әкімі осы мәселенің жай-жапсарын талқылаған жиында.
Дәл осы басқосуда Қарағанды метеорология орталығы директорының орынбасары Валерий Стратиенко желтоқсан айында Теміртауда азот пен күкірттің еселенген тозаңының мөлшерден тыс артып кеткенін мәлімдеген еді. Маман мұның бір себебі есебінде желтоқсан айында қалада желдің болмағандығын мысал ретінде көлденең тартқан болатын. Жел соқпаған соң кәсіпорындар мен автокөліктерден және жер үйлердің пештерінен шыққан қою түтін қар бетіне тозаң болып қонақтаған екен...
Алпауыт кәсіпорын да қарап отырған жоқ. Өзіне сөз келтірмеудің барлық айла-шарғысын жасап бағуда. Мәселен, компания жасаған мәлімдемеде мына сипаттағы ақпарат бар. Атап айтқанда, кәсіпорын өткен жылы 2016 жылғымен салыстырғанда 18 029 тонна шаң-тозаңды атмосфераға кем шығарған екен. Ал соңғы 20 жылдың мұғдарында қоршаған ортаны ластау 3,5 есеге азайған...
Сонымен қатар компания таратқан баспасөз парақшасында мынадай сөздер бар: «Металлургия комбинаты сияқты нысандар елді мекендерден белгілі бір қашықтықта орналасуы керек. Бірақ шындығы сол, қала мен металлургиялық комбинат бір-біріне өте жақын салынған. Осындай қолайсыз факторларға қарамастан, компания әкімшілігі комбинаттың қоршаған орта мен елді мекендердің экологиясына тигізер кері әсерін азайту үшін барлық жағдайды жасауды жалғастыра беретін болады. Компания қызметкерлерінің басым бөлігі Теміртау қаласының тұрғындары. Бұл жерде олардың отбасылары тұрады, сондықтан да өңірдегі экологиялық ахуалды жақсарту керектігін бәрі де жақсы түсінеді. Проблема бар, компания басшылығы оны шешу үшін жыл сайын әжептәуір көлемде инвестиция бөліп келеді. Экологиялық мәселенің толық шешілуі – қысқа уақытта орындап тастауға көнбейтін ұзақмерзімді жоба».
Алпауыт кәсіпорын осылай деп мәселенің тігісін жатқызуға тырысып-ақ жатыр. Компанияның айтуынша, өңірдегі экологиялық ахуалға кері әсерін тигізетін жалғыз ғана металлургиялық комбинат емес екен. Бақсақ, проблеманың шиеленісуіне кесірін тигізіп жатқан басқа да бірқатар себеп бар болып шықты. Атап айтқанда, қалада автокөлік саны үш есеге артқан, сосын пешпен жылытылатын үйлердің саны да шамадан тыс көбейіп кеткен көрінеді.
Бұл мәлімдемеге Теміртау қаласының әкімі Ғалым Әшімовтің де айтар уәжі бар. «Қардың бұлайша былғануын анықтаудың біз үшін маңызы зор, – дейді шаһар басшысы. – Неге десеңіз, әркім өзін қорғап әлек. Өндірістік кәсіпорын кінәні пешпен жылытылатын үйлерге аударғысы келеді. Қазір бізде 4 192 үй пешпен жылытылады. Ал қалада тіркелген көлік саны 43 700 бірлік. Бірақ олардың көбі газбен және дизельді отынмен жүреді. Тағы да айтам, ластанудың көзін таппайынша іс алға жылжымайды».
Айта кету керек, облыстық экология департаменті «АрселорМиттал Теміртау» кәсіпорнына қатысты бұдан бұрын да тексеру жұмыстарын жүргізген еді. Сол тексерулердің нәтижесінде, өндіріс ошағындағы зиянды заттардың атмосфераға мөлшерден тыс шығарылуы және де табиғатты қорғау шараларының орындалмауы анықталған болатын. Осындай кемшіліктері үшін әкімшілік жауапқа тартылған компанияға 105 миллион теңге айыппұл салынған. Сондай-ақ қоршаған ортаға келтірілген зиянның мөлшері 495 миллион теңге болатыны жазылған ұйғарым да кәсіпорын басшылығына тапсырылған болатын.
Теміртаудағы төтенше оқиғаның себеп-салдарын анықтайтын комиссия жұмысының қорытындысы таяу арада белгілі болмақ. Ал қаланың белсенді тұрғындары экологиялық апат туралы үндеуге қол жинауды бастап кетті...
Қайрат ӘБІЛДА,
«Егемен Қазақстан»
Қарағанды облысы
