«Аман-саулық» қоғамдық қоры мен Алматы Менеджмент университеті (ALMAU) қаладағы студенттер арасындағы темекі шегу мәселесін зерттеуге байланысты баспасөз мәслихатын өткізді. Өкініштісі, жастар жаман әдеттен арылуға аса ықылас таныта қоймайтыны тағы да белгілі болып отыр. Демек бұл темекінің аса зияндығы туралы насихаттың әлі де аз екендігін айғақтайды.
Сарапшылар Алматының жоғары оқу орындарында оқитын жастар арасындағы темекі шегу проблемасын зерттеу нәтижелерін ұсынып, никотин тұтынудың ғылымға негізделген, зияны аздау баламалары туралы белсенді түрде хабардар етуге тырысып бақты.
Зерттеуді жүргізуге AlmaU университетінің 1-курсында оқитын 50 студент қатысты. Олар 2017 жылғы 20 қарашадан 25 желтоқсанға дейін Алматының темекі шегетін студенттері арасында сауалдама жүргізді. Сауалдамаға барлығы 671 респондент, соның ішінде 38 пайыз қыздар, 62 пайызы ер балалар қатысқан. 18-22 жас аралығындағылар – 61 пайыз болса, 22–25 жасқа дейінгілер – 24 пайыз және 25 жастан жоғарылар 15 пайызды құрайды. Темекі шеккендеріне бір жыл толмаған респонденттер – 37 пайыз, бір жылдан 5 жылға дейін – 40 пайыз, 5 жылдан астам темекі шегетіндер 23 пайызға жеткен. Сауалдамаға жауап бергендердің 31 пайызы күніне 5 және одан аз темекі шегеді, 35 пайызы – күніне 5-10 талға дейін, 23 пайызы – күніне 11-20-ға дейін және 11 пайызы күніне 20-дан астам темекі шегеді.
Респонденттердің 75 пайызы акциздердің үнемі жоғарылап, соның салдарынан темекі өнімдерінің бағасы өсіп отыратындығы туралы біледі. Ал 41 пайызы бағаның өсуіне байланысты темекі шегуін мүлдем өзгертпек емес. Студенттердің 16 пайызға жуығы азырақ темекі шегуге тырысады, бірақ сигарет маркасын өзгертпейді. 10 пайызы арзанырағына көшкен және 8 пайызы никотин тұтынудың басқа тәсілін қолданып, темекі шегуден бас тартуды ойлайды. Сауалдамаға қатысқандардың 25 пайызы темекі шегуден бас тартуға күш салмақ ниеті бар, бірақ оны қалай жасау керектігін білмейді.
«Аман-саулық» қоғамдық қорының президенті Бақыт Түменова «Респонденттердің басым бөлігі дәстүрлі сигарет тартудың баламасы ретінде вейп электронды сигареттерін (35%) және қорқорды (33%) қарастырады. Себебі шылымқорлар оларда жану процесі болмайтынын және канцерогенді шайырдың түзілмейтіндігін түсінеді. Әрі сауалдамаға қатысқандардың 44 пайызы зияны азырақ екендігі ғылыми тұрғыдан негізделіп, дәлелденсе, никотинді тұтынудың зияны аздау баламалы тәсілдеріне көшуге келісетіндіктерін білдіреді. Алынған деректер қолда бар ғылыми деректердің қатардағы тұтынушы назарына жеткізілмейтіндігін айғақтайды. Халықты ғылыми тұрғыдан негізделген, никотин тұтынудың зияны аздау баламалары туралы белсенді түрде хабардар ету қажет. Ең бастысы, бұл өнімдерде жану процесінің болмағаны керек», деген пікірін алға тартты.
«Жай ғана темекі шегудің зияны туралы айту артық. Оны бәрі анық біледі. Бірақ жүргізілген зерттеу көрсетіп отырғандай, темекі шегетін әрбір төртінші жас адам ғана бүгінде осы зиянды әдеттен арылуға дайын. Бәлкім, темекі шегудің «қорқынышты» салдары туралы айтып, тыйым салатын емес, жастарымызды саламатты өмір салтына көшуге экономикалық тұрғыда ынталандыру қажет болатын уақыт келген болар. Мәселен, сигареттерді қабылдап (макулатура мен шыны ыдыстарды қабылдайтын орындар сияқты), спорт залына баратын абонементке ауыстыруды (жинақтау жүйесі бойынша) ұйымдастыру сияқты мемлекет тарапынан тиісті қолдау болса, мұндай жүйе бизнеске де тиімді болады деп ойлаймын», деді «PROFI-T» тиімді басқару және бәсекеге қабілеттілікті дамыту халықаралық агенттігінің президенті Гүлнар Құрбанбаева.
Сауалдамаға қатысқандардың 27 пайызы никотинді, 28 пайызы шайыр мен түтінді ең зиянды компонент деп санаса, 45 пайызы барлық компоненттерді тең дәрежеде зиянды деп санайды екен. Респонденттердің 63 пайызы темекі шегудің негізгі қаупі темекінің жануынан болатындығын біледі. Осы процесс барысында көп мөлшерде улы компоненттер түзілетін түтін пайда болады.
Дегенмен 12 пайызы зиянның азырақ болатындығы туралы ғылыми тұрғыдан дәлелденген мәліметтерден хабардар болса да, темекінің зияны аздау баламалы тәсіліне көшуге келіспейді екен. 44 пайызы баламалы тәсілге көшуге келіссе, тағы 44 пайызы бұл жөнінде пікір білдіруге аса құлықты емес.
Дегенмен сауалдамаға қатысқандардың 48 пайызы никотин тұтынудың зияны аздау тәсілдері туралы хабардар етіп отыру маңызды деп санайды.
Баспасөз мәслихатында AlmaU президенті Асылбек Қожахметов жыл сайын акциздер қымбаттап, нәтижесінде темекі өнімдерінің бағасын көтеру темекімен күресуде тиімсіз тәсіл екенін айтады. Осылайша, сауалдамаға қатысқандардың жартысынан көбі (51%), сигарет тартудан басқа, үнемі темекі шегудің басқа да тәсілдерін пайдаланатындықтарын мойындап отыр.
Айнаш ЕСАЛИ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
