Жалпы, бұл ел – біздің стратегиялық әріптестеріміздің бірі. Қазақстан мен Қытай арасындағы жоғары деңгейдегі байланыстардың жыл санап нығайып келе жатқаны сияқты, сауда-экономикалық қарым-қатынастар да дами түсуде. Бұл орайда «Жібек жолы» экономикалық белдеуі бағдарламасы екіжақты әріптестіктің дамуына ерекше серпін бергенін атап өту керек. 2015 жылдан бергі аралықта индустрияландыру және инвестиция салу саласында бірлескен бағдарламалар көптеп жүзеге асырыла бастағанын, бұл бағытта барлығы 27 миллиард доллардан астам соманың 51 жобасы жүзеге асырылатыны осының айқын белгісі.
Бірлескен жобалардың бірқатарын тілге тиек етіп көрейік. «Қорғас – Шығыс қақпасының аумағындағы құрлық портын дамытуға көрші елдің COSCO Shipping және Lianyungang Port Holding Group Co. Ltd компаниялары әріптес ретінде атсалысуда. Қорғастағы құрлық порты Қытайдан бастау алып Орта Азия елдері, Түркия, Парсы шығанағы елдерінің аумағы арқылы өтетін, Еуропа мемлекеттерін қамтитын дүниежүзілік нарықтағы аса маңызды стратегиялық нысан – логистикалық хабтың қызметін атқаруға тиіс.
Әріге бармай-ақ, биылғы жылдың алғашқы жартысында-ақ Қазақстан мен Қытай арасында бірқатар инвестициялық жобалар қолға алынды. Маусым айының басында Президент Н.Назарбаевтың осы елге жасаған сапарының аясында еліміздің Инвестициялар және даму министрлігі мен ҚХР Даму және реформа жөніндегі мемлекеттік комиссиясы арасында маңызды меморандум жасалды. Осы сапар барысында өткен Іскерлік форумда 8,7 миллиард доллардан астам қаржы салынатын 17 инвестициялық құжатқа қол қойылды.
«Kazakh Invest» ұлттық компаниясының деректеріне сүйенсек, бүгінгі таңда Солтүстік Қазақстан облысында Xi’An Aiju Oil and Grain Co. Ltd. компаниясының қатысуымен рапс майы өндірілетін ірі жоба табысты жүзеге асырылуда. Өткен жылы облыстағы «Тайынша Май» кәсіпорнына қойылған қосымша қондырғының арқасында күнбағыс майы мен зығыр майын өндіруге мүмкіндік туып, өнім шетелдерге экспорттала бастады. Биылғы 150 мың тонна рапс шикізатын өңдеу арқылы 60 мың тоннадан астам рапс майын шығару жоспарланып отыр.
Биылғы жылдың алғашқы жартысында «Kazakh Invest» компаниясының ұйытқы болуымен «КазАзот» АҚ, «Cathay Industrial Biotech, Ltd.» және «CITIC Construction Co., Ltd.» компаниялары арасында бірегей кластерлік жоба бойынша маңызды келісімге қол қойылды. Аталған жоба астықты терең өңдеуге, полиамид материалдарын алуға мүмкіндік береді. Ал бұл материалдан жасанды мата, пластик және полимер жабындыларын алуға болады. Әлемде мұндай технологияға тек қытайлық «Cathay Industrial Biotech, Ltd.» компаниясы ғана иелік етіп келгенін атап өткен жөн. Енді біздің елімізде де дәл осындай зауыт салынбақ. Бұл жобаға шамамен 2,5 млрд АҚШ доллары көлемінде инвестиция құйылуға тиіс. Экспортқа бейімделген өнім өндіру – еліміздің индустриялық-инновациялық бағдарламаларының негізгі бағыттарының бірі. Жаңа зауыт жаңа жұмыс орындарының ашылуын, қосымша салық түсімін қамтамасыз етіп, бюджетті толықтыра түсетіні сөзсіз.
Индустрияландыру және инвестиция саласындағы Қазақстан-Қытай әріптестігін дамыту аясында тұтас кластерлерді дамыту көзделген. Мәселен, Allur Group компаниясы көрші елдің China National Machinery Import & Export Corporation компаниясымен бірлесіп, кешенді автоөндіріс құрып, қытайлық белгілі брендтерге жататын атвомобильдер мен жүк көліктерін шығаруды, автосаймандар жасауды қолға алып отыр. Аталған жоба Қазақстанда шығатын автокөліктердің модельдерін кеңейтуге, автокөліктердің экспорттық әлеуеті жоғары жаңа түрлерін шығаруға жол ашады.
Атырауда салынып жатқан газхимия кешені де Қытайдың инвестициялық әлеуеті тиімді пайдаланылып жатқанының бір көрінісі. «Kazakhstan Petrochemical Industries Inc.» пен China National Chemical Engineering Co.Ltd. компаниялары бірлесіп жүзеге асырып жатқан ауқымды зауытта полипропилен өндірісі жолға қойылмақ. Мемлекет басшысы Н.Назарбаев мұнай-химия өнеркәсібін дамыту қажеттігін айтып, Үкіметке осы бағытта нақты тапсырмалар жүктегені белгілі. Бұл орайда Атыраудағы алып кешен батыс аймақта мұнай-химия кластерін қалыптастыруға жол ашып, ел экономикасын дамудың жаңа сатысына көтереді деп күтілуде.
Қазақстан мұнай-газ экспорты бойынша әлемдік нарықтың белді ойыншысы саналғанымен, шикізатты өңдеу ісі кейін қалып келгені белгілі. Ал Атыраудағы кешен көмірсутегін тереңдетіп өңдеуге мүмкіндік береді. Полимерлер өндірісі өнеркәсіп салаларын әртараптандыруға ықпал етсе, экспортқа бейімделген өнімдер шикізатты тереңдетіп өңдеудің жаңа бағыттарын қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. Аталған газ-химия кешені іске қосылғанда Атырау өңірінде жаңадан 500 жұмыс орны құрылады деп жоспарланған.
Жоғарыда айтылған 51 инвестициялық жобаның 4-еуі бүгінге дейін жүзеге асырылғанын айта кетейік. Ағымдағы жыл соңына дейін Оңтүстік Қазақстан, Қостанай, Шығыс Қазақстан, Қызылорда облыстары мен Алматы қаласында тағы 8 жоба аяқталады. «Kazakh Invest» ұлттық компаниясының хабарлауынша, бұл жобалар металлургия, мұнай және газ өңдеу, химия және мұнай-химия өнеркәсібі, машина жасау, электр энергетикасы, жеңіл өнеркәсіп, құрылыс өнеркәсібі, ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу, көлік және логистика салаларын қамтиды.
Жалпы, көрші елдің компанияларымен бірлескен жобалар еліміздің 14 облысында, сондай-ақ Алматы мен Астана қалаларында іске асырылмақ. 1 жоба жоспарланған Алматы облысы, әрқайсысында 5 жобадан жүзеге асырылатын Қарағанды мен Түркістан облыстары осы көрсеткіш бойынша көш басында тұр.
Халықаралық сарапшылар соңғы бірнеше жыл ішінде Қытайдың инвестициялық әлеуеті арта түскенін айтады. Көрші елдің бұрынғыдай Азия аумағымен шектеліп қалмай, Еуропа елдерін, тіпті алыстағы Африканың кейбір мемлекеттерінде ірі жобаларды қолға алғаны осыны аңғартады. Бұл елмен ежелден іргелес орналасқан Қазақстан да Қытайдың экономикалық әлеуетін өз пайдасына жаратып, екіжақты тиімді байланысты одан әрі дамыта түсуге ниетті.
Арнұр АСҚАР,
«Егемен Қазақстан»