Қазіргі таңда енгізу үшін 115 технология іріктелді (әкімдіктер – 102 технология, компаниялар – 13 технология). Осы ретте 16 технология бүгінде пайдаланылып жатыр, 2018 жылдың соңына дейін 20 технология енгізіледі. Қ. Бозымбаевтың айтуынша, бүгінде әкімдіктер мен компаниялар аталған технологияларды енгізу бойынша жол карталарын әзірлеп, бекітті.
Қазіргі уақытта мұнай мен газ саласында Ресей, АҚШ, Қытай мен Финляндияның 9 технологиясы анықталды, оның ішінде 7 технологияны әкімдіктер, 2 технологияны компаниялар таңдады. «Электр энергетикасы» бағыты бойынша 72 технология анықталды, оның ішінде 63-ін әкімдіктер таңдап отыр.
Сондай-ақ «Қазатомөнеркәсіп», «Ембімұнайгаз», «ҚазТрансОйл», «KEGOC» компаниялары бұған дейін таңдаған 9 технология бойынша жұмыстарын жалғастыруда. «Көмір» бағыты бойынша 3 технология таңдалды. Бұл технологиялар 2019-2020 жылдары енгізіледі. «Экология» бағыты бойынша әкімдіктер мен компаниялар тұрмыстық және өнеркәсіптік тауарлары тазарту, ауа сапасын бақылау және қалдықтарды басқару саласында 31 технологияны таңдады», деді Қ.Бозымбаев.
Энергетика министрлігінің деректеріне сәйкес, әкімдіктер мен компаниялар осы технологияларды бекітілген жол карталарына сәйкес енгізу бойынша белсенді жұмыс жүргізіп жатыр. Бірінші кезеңде әкімдіктер дәстүрлі отынды пайдалануды азайтуға, қалалық ортаны жақсартуға және атмосфераға зиянды шығарындыларды азайту арқылы қоршаған ортаны жақсартуға мүмкіндік беретін 16 технологияны енгізді.
Айталық, Ақтөбе облысының әкімдігі 6 технологияны таңдады. Германияның «AN Bonus» жел электр стансалары «Зару» ШҚ және «Жел энерго» ЖШС-да енгізілсе, АҚШ-тың «General Electric International Inc» GE санатындағы редукторлары «General Electric International Inc» мұнай-газ саласына арналған детандерлері, Қытайдың тұзасты кешенінің ұңғымаларында жерасты қыртыстарын гидравликалық жару және бір мезетте құматқыш перфорация технологиясы мұнай мен газ өнімін автоматты топтық өлшеу құрылғылары да өңір экономикасын өрістетуге қолданылады.
Бұдан өзге, Қарағанды және Солтүстік Қазақстан облыстарының әкімдіктері «Смарт орындық» технологиясына «құда түскен» еді. Алты смарт орындық Қарағанды қаласында, төрт орындық Петропавл қаласында орнатылды. Қостанай облысының әкімдігі «Vissmann қазандық қондырғысы» неміс технологиясын енгізу арқылы жылумен жабдықтаудың сапасын жақсартып, жылу энергиясының өнімділігін арттыруда. Сонымен қатар қытайлық «күн батареялары» технологиясы негізінде Лисаков қаласында ұзындығы 1,7 шақырым болатын автономды жарықтандыру желісі орнатылды. Бұл электр энергиясы төлемінің үнемділігі жылына 1 млн теңгені құрайды. Облыстағы Наурызым және Денисов аудандарында қуаттылығы 4 кВт болатын қытайлық «гибридті жел-күн электр стансасы» технологиясы саябақтарды жарықтандырады.
Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарының әкімдіктері «ұзақ жанатын қазандықтар» атты неміс технологиясын таңдаған болатын. Қазіргі уақытта бұл қазандықтар Павлодар облысының Железин ауданындағы 23 білім беру мекемесінде орнатылса, Солтүстік Қазақстан облысының нысандарында 73 қазандық орнатылды. Аталған технология отын шығынын 1,5-2 есеге дейін азайтуға мүмкіндік береді. Бұл бұрынғы қазандықтарға қарағанда экологиялық тұрғыдан 8 есе тиімді. Сонымен қатар 2018 жылы Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі «Биомассадағы қазандықтарды орнату» поляк технологиясын енгізді. Оның артықшылығы – күлдің және атмосфераға шығарылатын зиянды заттардың болмауы, сондай-ақ көмірлі қазандықтарға қарағанда 2 есе үнемді. Қазіргі таңда облыс әкімдігімен бюджеттік саладағы нысандарда және кәсіпкерлік нысандарында 73 қазандық орнатылған.
Қ. Бозымбаев сондай-ақ отандық технологиялардың енгізілуі туралы баяндады. Мәселен, ғалым А. Әлімғазиннің «SN-62 маркалы жылу сорғысы» жобасы Қостанай облысының Әулиекөл ауданында күн энергиясы есебінен суды тікелей жылыту үшін енгізілді. Ғалым А. Болотовтың «жел роторлы турбинасы» жобасын да осы облыс қажетке жаратпақ. Ғалым А. Жылқышинованың ЭКСПО көрмесінде көрсетілген «қуаты 500 кВт бөгетсіз тиімді шағын СЭС» жобасы Шығыс Қазақстан облысының Риддер қаласындағы Кедровка өзенінде іске асыры-
латын жобалардың тізіміне кірді. Ал ғалым Д.Байсейітовтің «Гелиоколлекторлар пайдаланылатын гелиоқазандықтар» жобасын «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ биыл өндіріске енгізуді жоспарлап отыр.
Өз кезегінде, Білім және ғылым министрі Е. Сағадиев көрмеде ұсынылған жаңа технологияларды пайдалану аясында белгіленген мерзімге сәйкес белсенді жұмыстар жүргізіліп жатқанын атап өтті.
«Қазіргі кезде шетелдік университеттермен, компаниялармен, ұйымдармен, ЖОО-лармен, ведомстволық бағынышты ҒЗИ-мен жасалған келісімдердің, келісімшарттар мен меморандумдардың нәтижесінде 14 бағдарлама мен жоба іске асырылып жатыр, оның ішінде 12-сі ЖОО-ларда», деді Е. Сағадиев.
Бұдан өзге, ЭКСПО-2017 материалдарын білім беру процесіне енгізу мен пайдалану аясында Петропавл қаласында балаларға арналған АT орталығы бар Оқушылар сарайының құрылысы, сондай-ақ республика өңірлерінде Оқушылар сарайларының базасында 6 мыңнан астам оқушыны қамтитын, балаларға арналған 7 технопарк пен 1500-ден астам бала оқитын 12 бизнес-инкубатор құру жоспарланған.
Сондай-ақ отырыс барысында өңірлерде жобаларды енгізу туралы Алматы облысының әкімі А.Баталов, Шығыс Қазақстан облысының әкімі Д.Ахметов, Қостанай облысының әкімі А.Мұхамбетов, Астана қаласының әкімі Ә. Исекешев, Алматы қаласының әкімі Б.Байбек баяндады.
Ел Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаев Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша сарапшылар тобы ЭКСПО-2017-де көрсетілген 1133 технологияның ішінен 115 жобаны іріктеп, бүгінде жұмысқа кірісіп кеткенін жеткізді. Оның ішінде 16 жоба енгізілді, жыл соңына дейін тағы 20 жобаны енгізу жоспарланған және тағы 99 жоба іске асыру сатысында тұр.
«Нәтижелер жаман емес. Дегенмен осымен тоқтап қалмау керек. Себебі баяндамаларға сәйкес, барлық облыста жұмыс бірдей деңгейде жүргізіліп жатқан жоқ. Кейбірі алда болса, кейбір өңірлерде бұл бағытта ешқандай жұмыс атқарылып жатқан жоқ», деді Премьер-Министр.
Осыған орай облыстар мен Астана, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктеріне, сондай-ақ ұлттық басқарушы холдингтер мен компанияларға озық технологияларды енгізу жұмыстарын барынша жандандыру тапсырылды. Биыл енгізу көзделген жобалар міндетті түрде жүзеге асырылуы тиіс. Бақылау жұмыстары Премьер-Министрдің бірінші орынбасары Асқар Маминге жүктелді.
Еркежан АЙТҚАЗЫ,
«Егемен Қазақстан»