Біріккен Ұлттар Ұйымы дайындаған әлемдегі демографиялық ахуал жайлы сараптамаға сенсек, 2050 жылға қарай әлем халқының саны 9,6 миллиард адам болуы әбден ықтимал. Бұл Қазақстан сияқты жер көлемі мен халық саны арасындағы алшақтығы жоғары елдер үшін адам ресурсы айналасындағы мәселелерді туындатуы мүмкін. Елімізде 2018 жылдың 1 шілдедегі жағдай бойынша халық саны 18 272,4 мың адамды құрады, соның ішінде қалалықтар – 10 529,1 мың, яғни 57,6%, ал ауылдықтар 42,4%-пен 7 743,3 мың адамды құраған. Бұл көрсеткіш 2017 жылғы 1 шілдемен салыстырғанда халық саны 238,1 мың адамға немесе 1,3% -ке өскендігін байқатады.
Демографиялық және әлеуметтік статистика басқармасының басшысы Гүлмира Қарауылованың айтуынша, шілдеден бергі уақытта Қазақстан халқының саны 18 316 343 болып, тағы 44 мыңдай адамға толыққан. «АХАТ органдары ұсынған азаматтық хал актілері жазбаларындағы мәліметтерді өңдеу нәтижесінде, 2018 жылғы қаңтар-маусымда туылғандар саны 192,7 мың адамды құрады, бұл 2017 жылғы қаңтар-маусымға қарағанда 1,8%-ке көп.
Туудың жалпы коэффициенті 1000 адамға 21,26 туылғандарды құрады. Биылғы республика халқының табиғи өсімі 2017 жылғы қаңтар-маусыммен салыстырғанда 3,3 мың адамға немесе 2,7%-ке көбейіп, 125,9 мың адамға жетті. Табиғи өсімнің жалпы коэффициенті 1000 адамға шаққанда 13,89 адамды құрады», дейді департамент басшысы Г.Сайлаубекқызы.
Бүгінде елімізде Қазақстан халқы санының табиғи қозғалысын онлайн режимде көрсететін есептеуіш іске қосылған. Статистика комитетінің сайтында орналасқан Қазақстан халқы санының есептеуіші көрсеткен мәліметке сүйенсек, әрбір 76 секунд сайын 1 нәресте дүниеге келеді.
Алайда отандық демографтар қарастырылып отырған кезеңде қайтыс болғандар саны 66, 8 адамды құрап, былтырға қарағанда 0,1 процентке көп екенін айтады.
Жыл басынан бері республикада 1 жасқа дейінгі 1 626 нәресте өлімі тіркелді. Өкінішке қарай, былтырдан бері 1 жасқа дейінгі шетінеген нәресте саны 1,3%-ке көбейген. Демографиялық және әлеуметтік статистика басқармасының мәлімдеуінше, нәресте өлім-жітімінің негізгі себебі – перинаталдық кезеңде пайда болатын жағдайлар. Бұдан биыл 782 нәресте шетінеп, нәрестелер арасындағы жалпы өлім санының 48,1%-ін құрады. Туа біткен ауытқулардан – 328, тыныс органдары ауруларынан – 124 , инфекциялық пен паразитарлы аурулардан – 86 нәресте қайтыс болды.
Халықтың көші-қоны да елдің демографиялық ахуалына айрықша әсер етеді. Көптеген ақпарат көздері жыл басынан бері Қазақстаннан 17 171 адам шетелге қоныс аударғандығын жарыса жазды. Алайда мамандар тоқсаныншы жылдардағы тоқыраумен салыстырғанда бұл көрсеткіштің айтарлықтай алаңдату тудырмайтынына сендіреді. Көбіне жаз айларында бұл көрсеткіштің арта түсетінін оқу жылының басталуымен байланыстыруға болады. Ұлттық экономика министрлігінің мәліметінше, еліміздегі негізгі көші-қон алмасуы ТМД мемлекеттерімен арада болып жатыр. ТМД елдерінен келгендердің үлесі – 77,2 процент, ал ТМД елдеріне кеткендердің үлесі 89,7 процентті құрайды.
Әлеуметтiк-демографиялық дамуда iшкi көшiқондық үдеріс те ерекше орын алады. Облысаралық және облыстың өз iшiндегi механикалық қозғалыстарға келер болсақ, өңіраралық көшіп-қонушылардың үлесіне еліміздің жалпы ішкі көшіп-қонушылар санының 44,9%-тін кұрайды. Өңіраралық көші-қонның оң айырымы Астана қаласында – 5 748 адам, Алматы қаласында – 17 715 адам және Шымкент қаласында 43 222 адамды көрсетіп, мегаполистік шаһарларда ерекше көрiнiс тауып отыр. Бұл халықтың белгілі бір жерге шоғырлануына ең алдымен жұмыс көзінің болуы, қолайлы инфрақұрылым мен әлеуметтік қызметтердің қолжетімділігі әсер ететіндігін тағы да айғақтай түсті.
Мирас АСАН,
«Егемен Қазақстан»
