Бұл заңнан кәсіпкерлердің күтері көп. Солардың бірі – «Әсия» жылыжай кешенінің директоры, кәсіпкер Полатбек Жоланов. Ол да өзгелер секілді енді кәсібін кедергісіз дөңгелетуде кездесетін талай кемшіліктер мен қолбайлаулар жойылатынына сенімді.
Полатбек Жоланов бүгінде бизнесінің өркендеп келе жатқанын айтады. Ол осы шағын бизнеспен айналысқан жылдар ішінде тек отбасын, тума-туысқандарын қамтамасыз етіп қана қоймай, 50 шақты адамды жұмыспен қамтып, айлығын уақтылы беріп, қазынаға салығын толығымен аударып келеді. Кәсібін дөңгелеткен соң ауыл тұрғындарының өтінішін ескеріп, су жаңа мешіт тұрғызып берді. Одан кейін жол салды. Мектепке, балабақшаға көмегін тигізді. Айта берсе мұның бәрі қыруар қаржыны қажет ететіні белгілі. Бірақ Полатбек бизнесінің өркендеуі елдің арқасында екенін жақсы түсінеді. Сондықтан Арман есімді екі көзі көрмей қалған жас баланың шетелге барып, көзіне ота жасату шығындарын толық көтеріп алды. Мектеп оқушыларының болашақ бағбандар мен биологтарды нақты тәжірибе жүзінде білімдерін арттыруы үшін жылыжайларын тәжірибелік сабақтар өткізуге де ұсынып отыр. Иә, айта берсе кәсіпкер ретінде шапағатын көріп жатқандар аз емес.
Полатбек Жоланов Астанаға алғаш келген жылдары қияр мен қызанақтың бағасы шарықтап тұрғанын айтады. Сол кезде оның базардағы кұны аса көтеріліп кеткен екен. Әрине, Астана тұрғыны ретінде оны бұл мәселе алаңдатпай қоймады. Елбасы Сарыарқа төсінде әсем қала тұрғызып берді. Соған орай қайткенде бұл қалада көкөніс түрін көбейтуге әрі халыққа бағасын қолжетімді етуге болады деп ойлады. Шешімін тез тапты. Бірақ ойын жүзеге асыру өзі жоспарлағандай болмады. Нағыз қиындықтар тізіліп алдынан шықты. Бірінен өтсе, келесі бір кедергіге тап болды. Ақыры қаланың шығыс жағынан жылыжайға арнап жер алды. Алды деген аты ғана еді, ол жер негізінен бұрынғы қоқыс төгетін алаң болатын. Көп жыл бойы төгілген қоқыс пен қалдықтар топыраққа батып, сіңіп кеткен. Тап бұл күйінде бұл жерде жеуге жарамды таза көкөніс өсірем деу бекершілік еді. Ал оны қоқыстан, қалдықтан түбегейлі тазарту үшін алқаптың беткі қабатын тұтасымен күреп тастау қажет. Оның орнына құнарлы топырақ төгілуі тиіс. Алынбас қамалдай көрінсе де, «көз қорқақ, қол батыр» дегендей, жұмыстың бәрін өзі атқарып шықты.
Тазартылған жерге қаланың құрылыс орындарынан шыққан топырақты жүргізушілерді жалдап төккізді. Өйткені даладан топырақ қазып әкелу табиғатқа залал келтірумен бірдей. Сөйтіп шамамен КамАЗ көлігімен 2 мыңға жуық көлік бос топырақ жеткізіпті. Осылайша бұл қиыншылықты да еңсеріп шықты.
Жердің бабын келтірген соң жоспарланған жылыжай атына сай болуы үшін білікті мамандар іздеді. Сөйтсе, бұл шаруаның жай-жапсарын, жөнін білетін адам аз екен. Бәрінің айтатыны: «Бұл жақтың ауа райына жылыжай жарамайды». Ал жылыжай құрылысының жабдықтары Ресейде шығарылады екен. Сыртқы құрылысы мен ішкі технологиясының бар жабдығын сатып әкеп, оны арнайы мамандарды шақыртып құрғызды. Бұл бағытта да түрлі кедергілерге тап болды. Алғашқы жылыжайды құрып береміз деген фирманың адамдары 20 млн теңгесін алып, артынша ізім-қайым жоғалды. Арызданғанымен алаяқтар таптырмады. Әйтсе де, бұл қиыншылықтарды да еңсерді. Әрине, бір жылыжай емес, бірнеше жылыжайды бірінен соң бірін тұрғызды. Бірақ бірде-біреуіне су тартылмады. Тиісті орындарға барғанымен су мәселесі шешімін таппады. Нақтысын айтқанда, әкімшілік кедергілерден өте алмады. Алайда қол қусырып отырмады. Суды тасып әкеп, жылыжайларды суаруға көшеді. Әр машинасы 6 мың теңге. Еңбегі жемісін берсе, шыққан шығынды ақтармын деп сенді. Ақыры ұзақ жылғы өлшеусіз еңбегінің жемісін татты. Жарықтық, қызанақ пен қияр кәсіпкердің аялы алақанының жылы шуағын сезінгендей қаулап шықты, қыруар өнім берді. Енді мұны сатып, біраз адамды таза көкөніспен қамтамасыз етемін әрі пайдасын көремін ғой деп ойлайды.
Бірақ... Иә, бірақ Полатбектің көрер «қызығы» әлі алда екен. «Мәселен, кез келген адам өсіріп шығарған өнімін жиып-теріп базарға алып келсін делік. Оның бұл өнімі 20-30 кило емес, бірнеше тонна болуы мүмкін. Амал нешік, ол оны базарға өткізе алмайды. Өздігінен сата да алмайды. «Кез келген базарда делдал болады. Оны жұрттың бәрі біледі, мен теледидардан да айтып жүрмін. Егер делдалмен келісіп, айтқанына көнсеңіз, табан астында бар өніміңізді өткізіп кетесіз. Ал оған көнбесеңіз, базарға да өткізе алмай, сата да алмай тонна-тонна қызанақ пен қиярыңызды шірітіп, сосын қайта алып қайтасыз. Міне, бұл бүгінгінің ащы шындығы», дейді П.Жоланов. Амал жоқ, Полатбек делдалдардың айтқанына көнген. «Бұл қалай?!» деп айқайласа да, ешкім жан дауысын естіген емес. «Кәсіпкер соңғы күшін сарқып өнімін халыққа өз бағасына сату үшін жеткізеді, ал арадағы делдал оған үстеме ақы қосып, жұрттың қалтасын қағады. Осылайша шарықтаған баға шарықтай береді» дейді ол.
Осы қиындықтарды көрсе де Полатбек нали қоймады. Аянбай тер төгіп, адал жұмыс істей білсе еңбектің зейнетін көретініне көз жеткізді. Кәсібін жандандыра берді. Ақыры жылыжайлар санын жиырмаға жуықтатты. Бірақ қанша жерден талпынғанымен мемлекеттен жәрдем қаржы ала алмады. Міне, бірнеше жылдан бері бизнесмен атанып, Астана тұрғындары мен қонақтарын таза да сапалы қияр, қызанақпен қамтамасыз етіп келе жатса да жәрдем қаржы бұйырмай қойды. Мұны ол, кәсіпкерлердің өркендеуіне жағдай жасау қажет деген Елбасы тапсырмаларының өз деңгейінде орындалмауының көрінісі дейді.
Қазіргі күні Полатбек жылыжайларға қажетті жабдықтарды шығарумен де айналысады. Тіпті жылыжай ашамын дегендерге жол көрсетіп, оны құрып, салып, дайындап береді екен. Өзі жылыжайларынан күніне бір тоннадан астам өнім алады.
Қандай қиындық туындаса да Полатбек кәсібін жандандыра бермек. Осы мақсатпен қазір халықаралық автокөлік жолы бойында жолаушылар аялдайтын, оларға жан-жақты сапалы қызмет көрсететін, туристерге жатып демалатын үлкен демалыс орнын ашпақшы. Онда көліктерге талапқа сай сервис жасалады. Бұл демалыс орны халықаралық жолдан 19 метр жерде екен. Жобалау жұмыстары толық аяқталған. Осы жобалау құжатына сай енді демалыс аймағына халықаралық жолдан кіретін, шығатын айналма жолдарды «ҚазАвтоЖол» ҰК»АҚ істеп беруге тиіс. Алайда, қанша хат жазғанымен компанияның басқарма төрағасы Ермек Қизатовтың қабылдауына кіре алмапты. Барлық жұмыс осы мәселеге байланысты тоқтап тұр. «Кіріс және шығыс жолы жасалса, қалған жұмыс соған байланысты жалғасады», дейді ол. Сонда ол тағы 200-ге тарта адамға жұмыс тауып бермек. Алайда бұл талабы да тасқа соғылып тұр.
Әрине, елдегі кәсіпкерлікті жаппай дамыту мемлекет экономикасына жан беретіні белгілі. Бұл орайда Мемлекет басшысының алдымен экономика, сосын саясат формуласын ұстанатыны бекер емес. Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуды жүзеге асыру арқылы мемлекеттің дамуы да айқындала түседі. Сондықтан Елбасы әрқашанда кәсіпкерлікті дамытуға барынша қолдау білдіріп келеді. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кәсіпкерлік қызметті реттеуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңына енгізілген өзгерістердің басты мақсаты – бизнесті реттеу саласындағы заңнаманы жетілдіре түсу. Заң аясында мемлекеттік бақылау функцияларын шамамен 30 процентке қысқарту көзделіп отыр. Табиғи монополиялар мен квазимемлекеттік сектор тарапынан көрсетілетін қызметтер реттеледі. Онда бизнес шығындарын жаппай төмендету шаралары қарастырылған және бәсекеге кедергі келтіретін нормалар алынып тасталған. Осы заң арқылы 14 кодекс пен 109 заңға шамамен 1 мыңға жуық өзгеріс енгізілді. Осы өзгерістердің бәрінің діттеген мақсаты – бизнесті дамыту үшін мейлінше қолайлы жағдай қалыптастыру. Ендеше Полатбек Жоланов секілді кәсіпкерлердің де кәсіптерін кедергісіз жалғастырары сөзсіз.
Абдулмахмут ПОШАТАЕВ
