Жарықтық Ережеп атам жас күнінде айналасындағы жұртты қыран-топан күлкіге батырып жүретін әзілкеш, еті тірі, жайсаң жігіт болған екен. Сондықтан да ол кісінің әңгімесін тыңдау біз үшін өте қызықты әрі алдағы күндерге сабақ болардай тағылымды еді.
«Алғаш майданға шақырылғанда ауылдағылармен жылап-сықтап қоштасып, енді қайтып көрісеміз бе, жоқ па деп, екі көзіміз бұлаудай боп, тауарный пойызға мініп, Арыс стансасына қарай кеттік, – деп бастайтын-ды мұртын бір сипап қойып. – Бірақ үш күннен кейін қайтып кеп қалдық. Себебі Сталин жолдас пойыздар Шеңгелді стансасынан өте алмай тоқтап тұрса, соғыстағы әскерге азық-түлік, киім-кешек, оқ-дәріні қалай жеткіземіз. Сондықтан да теміржолшы жолдастарды әзірше әскерге алмаңдар депті. Сөйтіп стансада бір жыл жұмыс істеп, келесі жылы жазда тағы шақырылдық. Бұл жолы Арыстағы уайенкоматтан өтіп, енді пойызға мінейін деп сапқа тұрып жатқанымызда қолына бір парақ қағаз ұстаған кәмәндір жүгіріп келді де: «Амиров! – деп менің пәмилемді атап, айқай салды. – Екі адым алға шық!»
Сонсоң тағы біраз теміржолшылардың пәмилесін оқып жатты. «Әй, мынау ит бізді тағы да қалдырып кетейін деп тұр-ау» деп ішіміз қылпылдай бастады. Сөйткенше болған жоқ, «Сендерге бронь берілді!» деп тағы да сол стансаға тастап кете барды...»
Атам көзін төмен салып, бір уақ ойланып қалады. «Өзі қатарлы жігіттермен майданға кете бермей, Арыста қалып қойғанына өкінеді-ау» дейміз біз ішімізден.
– Енді қайттік?.. Амал жоқ, тауарный пойызға жармасып, түн ортасында Шеңгелдіге қайтып келдік, – дейді атам ақырын ғана басын шұлғып. – Стансаның іргесінде тұратын Қалша апамның үйіне қона кетпекші болдым. Өзіміздің үйге баруға бет жоқ. Арыстан шыққалы бері өзегімді бір өкініш өртеп келеді. Тап бір мүгедек, жарымжан адам секілді аяп, мүсіркеп, саптан шығарып тастағандай сезінемін... Қалша апамның үйінде қонақтар бар екен. Төргі бөлмеде бір шал қорылдап ұйқыны соғып жатыр. Маған соның жанына төсек салып берді.
Бірақ ұйқы қашқан. Ішім әлем-жәлем. Оның үстіне мына шал да қорылын үдетіп, жыныма тиіп болды. Бір кезде төсектен атып тұрдым да, төрде ілулі тұрған домбыраны алып, даңғырлатып шертіп-шертіп кеп жібердім. Әлгі шалдың қорылы сап басыла қалды. Сөйттім де: «Ал енді, мен де ұйықтайын,» деп жата кетіп ем, әй-шәй жоқ қайта бастады. Әй, сонсоң домбыраны жұлып алып, қос шекті сабаладым-ай келіп!..
Не тартып, не күйшілеп отырғанымды өзім де білмеймін. Әйтеуір, бас-көз жоқ төпелей берем. Тап бір домбырада өшім кеткендей қос шекті үзе жаздап, тістеніп сабалаймын.
Байқаймын, әлгі шалдың әбден мазасы кетіп, ары-бері дөңбекши бастады. Ақыры болмаған соң басын көтеріп, қатты жөткірініп, маған тесіле қарап отырды да:
– Әй, шырағым, бұ күйдің аты бар ма? – деді даусы қырылдап.
– Бар, – дедім екіленіп.
– Е-е, қалай деп аталады? – деді мысқылдап.
– Бұл күйдің аты ма... Бұл күйдің аты – «Мазаңды алған!» – деп қойып қалдым.
– Апыр-ай, – деді шал басын шайқап, таңдайын қағып. – Аты бар күй екен-ау, әйтеуір! Ал ендеше, тарта бер, бала!
Мәссаған!.. Қолымнан домбыра сусып түсіп бара жатты. Мен өзімнің сөзден жеңілгенімді түсіндім.»
Атам сөйтіп, мырс ете қалады. Біз де мәз-мейрам боп күліп жатамыз.
Нұрғали ОРАЗ,
«Егемен Қазақстан»