Суретті түсірген Гленн ХАРВИ
Фархад МАНЖУ, «Нью-Йорк Таймс»
Кейінгі кезде Еуропа туристердің шектен тыс көбеюінен қауіптене бастады. Сыншылар Airbnb, Uber секілді интернет желілері арқылы саяхатты жеңілдететін технологияларды кінәлай бастады.
Жаһандық деңгейдегі әл-ауқаттың жақсаруы нәтижесінде шетелге сапарға шығу қарқындай түскені белгілі. БҰҰ әлемдік туризм ұйымының мәліметтеріне сүйенсек, халықаралық саяхатшылар көлемі 6 процентке артып, сарапшылардың күткен деңгейінен асып түскен.
Мұндай өсім бастапқыда жақсы жаңалық секілді көрінген-тұғын. Бірақ әлемдегі танымал жерлердің мұншалықты адамдар нөпірін қабылдауда біршама қиындықтарға тап болатыны анық. Туризмді реттеуді қолдаушылар келушілердің көптігі тарихи мекендердің болмысын өзгертіп, сапарды қиындатып жібереді деп есептейді.
«Туризмнің осындай деңгейге жетуі жергілікті халық үшін қолайсыздық тудырып, сонымен қатар жиһанкездердің өздеріне де жағымсыз әсерін тигізіп отыр. Өйткені жүздеген адамның тиісті орындарда кезек күтіп тұруы сол мекеннің шынайы келбетін тамашалауға мүмкіндік бермейді», дейді Responsible Travel туристік компаниясының төрағасы Джастин Франкис.
Кейінгі онжылдықта авиация саласындағы инновация, яғни, тиімді ұшақтар мен құны арзан әуе компанияларының көбеюі билет бағасын төмендетті. Үлкен круиздік кемелер жағалаулардағы порттарға жиі зәкір тастайтын болды. Бұдан бөлек, интернеттің дамуы арқылы онлайн броньдау, картаны смартфон арқылы шолу, көлікті жалға алу, бірлесіп үй жалдау секілді жеңілдіктер көбейе түсті. Ең бастысы, әлеуметтік желінің де туризмнің қанат жаюына әсері зор.
«Туристер нөпірі жөнінде айтқанда Instagram мен Facebook-ке тоқталмау мүмкін емес. Меніңше, жиһангездердің көбеюіне басты себеп солар. 75 жыл бұрын туризм жақсы сезімді бастан өткеру, әлеммен танысу болатын. Қазір бұл фотолар, әлеуметтік желілерді қолдану арқылы жеке брендті қалыптастыру құралына айналды. Сондықтан көптеген адам үшін сапар барысында түскен сурет әсер алудан маңызды», дейді Франкис мырза.
Туристік мекендерді басқару табиғи байлықты пайдалану секілді. Келушілердің лайықты деңгейде болуы жергілікті экономикаға тиімді, алайда олардың көбеюінің өзіндік зардаптары болмай қоймайды.
Еуропалық заңгерлер Airbnb-ді туристердің шектен тыс артуына басты себепкерлердің бірі ретінде атап көрсетеді. Мәселен, Амстердамда жергілікті билік тұрғындардың үйлерін жалға беру мерзімін 60 күннен 30 күнге азайтуға күш салып жатыр. Бұдан бөлек Лондон, Барселона секілді қалаларда үйді бірлесіп жалға алу мәселесі ерекше назарға алынып отыр.
Мұның бәрі Airbnb компаниясының даму қарқынынан байқалады. Бірнеше жылдың ішінде компания көптеген қалалардағы туризмнен түсетін пайданың басты қозғаушы күшіне айналды. Компания деректеріне сүйенсек, Амстердамдағы 2017 жылы жалға берілген пәтерлердің 12 проценті Airbnb арқылы жүзеге асқан екен. Барселонада бұл көрсеткіш 18 процентке жетті. Жапонияның Киото шаһарында 22 проценттен асып түскен.
Бірақ Airbnb компаниясы – Uber секілді әлем бойынша көрсетілетін қызметті реттеуге атсалысып жүргендердің бірі. Олар өздерінің туристердің шектен тыс артуына себеп болғанын жоққа шығарып, аталған түйткілдің шешімі табылатынын алға тартады.
Airbnb өкілдерінің айтуынша, компания кез келген қаланың бүкіл бөлігінде қызмет көрсететіндіктен, туристерді реттеуге ықпал етеді.
«Біздің қонақтарымыз қалада қонақ үйге келетіндерге қарағанда ұзағырақ тұрақтайды және сондағы экономикаға көбірек пайда түсіреді», дейді Airbnb компаниясының қоғаммен байланыс жөніндегі вице-президенті Крис Леан.
Дегенмен, жоғарыда айтылған түйткілдер ұзаққа созылмайтыны белгілі. Өйткені мәселеге айналған технологиялар әрдайым өзгеріп отырады. Тағы бір қиындық – пәтерін жалға беретіндердің кәсібилігі арта түскен. Нәтижесінде пәтерді жалға беру үшін ғана сатып алатын олар Airbnb секілді сайттарды толтырып, жергілікті ережені жиі бұзады.
«Ақырында мұндай жағдай мәселені ұлғайта түседі», дейді туризмді орнықты дамыту жөніндегі мемлекеттік емес ұйым – Sustainable Stewardship орталығының негізін қалаушы Джонатан Туртелу. Ол 1960 жылы, реактивті ұшақтар дәуірі басталғанда халықаралық саяхатқа шығатындар саны 25 миллион адамға жеткен. Былтыр бұл көрсеткіш 1,3 миллиард болды.
Ал туристер көп келетін ең танымал мекендердегі жағдай ше? «Олардың көлемі 1959 жылғы жағдаймен бірдей, болашақта да өзгермейді», дейді Дж.Туртелу. Иә, селфи мен әлеуметтік желі шынайылықты алмастырады.
© 2018 The New York Times News Service
Мақаланы аударған Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»