Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев отырысты аша отырып, Мемлекет басшысының бүгін жарияланған Жолдауы халық арасында үлкен қолдауға ие болып жатқанын айтты. Үкіметтің негізгі міндеті – таяу келешекте аталған міндеттерді іске асыру; өңірлерге бөлінетін қаражаттардың жеткілікті көлемін қамтамасыз ету; қажетті шешімдерді жылдам қабылдау. Халық бүгін аталған тапсырмалардың орындалуын күтпеуі керек, халық атқарылған жұмыстың нәтижесін көруі керек.
Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшысы Ә.Исекешев Мемлекет басшысы өз Жолдауында Үкімет қызметінің басты басымдығы ретінде қазақстандықтардың әл-ауқатын анықтағанын еске салды. Ол екі құрамды бөліктен тұрады: халық кірісінің өсімі мен әлеуметтік қызметтер сапасынан, өмір сүруге жайлы орта мен қауіпсіздіктен тұратын өмір сапасының артуы. Бұдан өзге, Президент қыс мезгіліне, егін жинау науқанына, азық-түлік өнімдері мен көмір бағасының негізсіз өсу жағдайына және қоғамдық-саяси жағдайдан көрінетін қазақстандықтардың көңіл күйіне қатысты басқа да мәселелерді бақылауда ұстайтын болады.
Өз кезегінде үкімет мүшелері Мемлекет басшысы алға қойған міндеттерді іске асыру жөніндегі жоспарлары туралы баяндады.
Кірістер деңгейін арттыру
Ең алдымен халық кірісінің деңгейін арттыру шаралары қабылданады. Мәселен, 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап ең төмен жалақы 1,5 есеге арттырылып, 28 мың теңгеден 42,5 мың теңгені құрайтын болады. Осының нәтижесінде 1,3 млн азаматтың еңбекақысы өседі. Бұдан өзге, 275 мың азаматтық қызметкердің еңбекақысы орта есеппен 35%-ке арттырылады. Бұл білім беру және денсаулық сақтау саласының қызметкерлері.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Мадина Әбілқасымова Мемлекет басшысының ең төмен жалақы мөлшерін 1,5 есеге, 42,5 мың теңгеге дейін арттыру бойынша тапсырмасын орындау мақсатында 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап «2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Заңының жобасына тиісті өзгерістер енгізілетінін айтты.
Бұдан өзге, ең төменгі жалақының артуына байланысты жұмыспен қамтылған халықтың салық жүктемесі азайып, барлық жалдамалы жұмыскерлердің табысынан салықтық шегерімдер ұлғаяды. 6 млн-нан астам жалдамалы қызметкердің салық жүктемесі төмендетіледі.
Жалпы алғанда, ең төменгі жалақының өсуі экономиканың барлық секторларында төмен жалақы алатын 1,3 млн адамның еңбекақысының өсуіне әкеледі.
Білім беру сапасы
Президент 5 жыл ішінде білім, ғылым, денсаулық сақтау салаларына барлық көздерден жұмсалатын қаражатты ішкі жалпы өнімнің 7,4%-тен 10%-ке дейін жеткізу туралы міндет қойды. Бұдан өзге, педагогтердің мәртебесін арттыру, жаңа мектептер салу, сондай-ақ, учаскелік медицина қызметкерлерінің еңбекақысын 20%-ке біртіндеп арттыру, денсаулық сақтау саласын цифрландыру және Астанада жаңа ғылыми онкологиялық орталықты салу шаралары қабылданады.
Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев мектеп және мектепке дейінгі білім беру сапасын түбегейлі жақсарту үшін министрлік әкімдіктермен бірлесе отырып, мектепке дейінгі білім беретін тәрбиешілердің біліктілігін арттыру және бірыңғай біліктілік талаптарын енгізуді қамтитын Жол картасын дайындайтынын айтты.
«Мектепте бұл іс басталып кетті. Биыл ұлттық біліктілік сынағы енгізілді. Аттестациялау нәтижесінде 34 мыңнан астам мектеп мұғалімі сәйкес біліктілік санаттарына ие болды. Бұл ұстаздарға қосымша төлем 2018 жылдың 1 қыркүйегінен бастап төленіп жатыр. Жалпы, қосымша төлем мұғалім санатына қарай 30%-тен 50% аралығында өзгереді», – деді министр.
Білім беру саласы кесте бойынша халықаралық стандарттарға көшіп жатыр. 2019-2020 жылдары барлық бағалау жүйесі PISA, SAT, AST стандарттарына көшірілмек.
Бұдан өзге, мектептердегі оқушы орнының тапшылығын азайту жұмысы жалғасын табады. Балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мектептер мен балабақшаларды 100% бейнебақылау камераларымен қамту шаралары қолға алынады. Шамамен 4 мың бейнебақылау камерасы сатып алынбақ.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, «Педагог мәртебесі туралы» заң әзірленеді. Заңда педагогтың әлеуметтік мәртебесін көтеретін стимулдар, оқу жүктемесін азайту, қажетсіз тексерістерді азайту мәселелері көрініс табады. Сондай-ақ, Е.Сағадиев жоғары оқу орындарында оқыту сапасына қойылатын талаптар әрі қарай күшейетінін жеткізді.
Медициналық қызмет көрсету
Медициналық қызметтерді ұсынудың маңызды буыны – емханалар мен амбулаториялар деңгейіндегі алғашқы көмек.
Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов халыққа медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту мақсатында барлық учаскелік медицина қызметкерлерінің жалақысы сатылай 20%-ке артатынын айтты. Яғни, бұл – 10 мыңнан аса учаскелік дәрігер мен 30 мың медбикенің жалақысы жаңа әдістерді меңгеру деңгейіне қарай келесі жылдың соңына дейін өседі деген сөз. Бұл мақсатқа 5 млрд теңге бөлінеді. Бұл медициналық көмектің сапасын жақсартуға, негізгі аурулар кезінде асқынулар мен ауруханаға жатқызу санын азайтуға, сондай-ақ балалар мен жүкті әйелдерге сапалы медкөмек көрсетуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, биыл қағазсыз денсаулық сақтау жүйесіне көшу бойынша пилоттық жоба аяқталуда. Жоба пилоттық ұйымдардың 92%-інде жүзеге асты. Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыру аясында 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап барлық емханалар мен ауруханалар толығымен қағазсыз медициналық құжаттармен жұмыс істейтін болады. Бұдан басқа, 2020 жылға қарай халықтың 100%-і электронды паспортпен қамтылады.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Астанадағы Ұлттық ғылыми онкологиялық орталықтың жаңа тұжырымдамасы әзірленді. Орталық құрылысы Астанадағы қолданыстағы медициналық кластер нысандарының бірінде тұрғызылмақ. Бұл орталықты болашақта Медицина мектебі мен Назарбаев университетінің ғылыми орталықтарымен интеграциялауға мүмкіндік береді. Онда онкологиялық ауруларды анықтау мен емдеуге, оның ішінде ядролық медицинада, протон терапиясында, радиохирургияда, жасушалық иммунотерапияда қолданылатын заманауи технологияның бәрі болмақ. Құрылыс жұмыстары биыл басталады.
Индустрияландырудың жаңа жолдары
Үкімет ұзақмерзімді перспективада ІЖӨ өсімінің негізгі құрамдас бөлігі ретінде шикізаттық емес экспортты дамытуға қосымша ынталандыруды қамтамасыз етеді. Өңдеу өнеркәсібінің экспортқа бағытталған тиімді өндірушілерін мақсатты қолдауға көшу жүзеге асырылатын болады.
Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек экономикаға қосылған құнды одан әрі ұлғайту, экспортқа бағытталған өндірістік процестерді арттыру, адам әлеуетін және өмір сүру сапасын жақсартып, аймақтық және жаһандық тұрғыда ел экономикасының интеграциялануы жайлы баяндады.
Индустрияландыру жұмысын жандандыру үшін қысқа және ұзақ мерзімді жаңа тәсілдер жасалды. Тауарлардың шығарылған қоржынын одан әрі «күрделендіру» және сыртқы нарықтарға шығу ауқымын кеңейту басты басымдық болмақ. Өнеркәсіпті «цифрлық дәуірге» дайындау үшін қажетті инфрақұрылым мен стандарттар, «модельдік зауыттар» құрылады. Өнеркәсіпті цифрландыру біздің кәсіпорындардың өнімділігі мен бәсекеге қабілеттілігінің негізгі құраушыларының бірі болады. Сондай-ақ, экспорттаушыларға кешенді қаржылық және жалпылай қолдау көрсету ісі нығаяды. Алдағы үш жылда бұл мақсатқа 500 млрд теңге бөлінеді.
Экспортты қолдаудан күтілетін әсерлер арасында: шикізаттық емес экспорттың 2022 жылға дейін 1,5 есе өсуі, 2022 жылға қарай шикізаттық емес экспорттың ІЖӨ-нің өсуіне жылдық үлесі 5 п.т. дейін ұлғаяды, сондай-ақ экспортқа бағытталған кәсіпорындар санының өсуі (450-ге дейін).
Сапалы және қолжетімді тұрғын үй
Президент Жолдауында айтылған тұрғын үй құрылысын дамытуды қолдау туралы тапсырмаларын орындау көптеген азаматтарға өздерінің өмір сүру жағдайларын едәуір жақсартуға және ел экономикасын дамытуға қосымша серпін береді. Бұл – жаңа жұмыс орындарының құрылуы және құрылыс саласының дамуы, отандық индустрия және тиісті салалардың дамуы (жиһаз, тұрмыстық техника, жабдықтар шығару).
Сапалы және қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы аясында алдағы бес жылда 650 мыңнан астам (76,6 млн шаршы м) тұрғын үй салу жоспарланып отыр. Бұл – шамамен 2 млн адамды тұрғын үймен қамтамасыз етеді.
Алдағы бес жылда «7 – 20 – 25» бағдарламасы аясында шамамен 103 мың адам тұрғын үй иесі атануы мүмкін. Осы бағдарлама аясында әкімдіктерге жергілікті бюджеттен бастапқы жарналарды ішінара субсидиялау механизмін әзірлеу тапсырылды. Яғни, жас отбасылар мен бюджеттік саланың қызметкерлеріне бастапқы жарнаның жартысын өтеу үшін әлеуметтік көмек көрсетіледі.
Бұдан басқа, «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» жүйесі арқылы 71 мың әскери және құқық қорғау органдары қызметкерлерін үймен қамтамасыз етуге арнайы ипотекалық бағдарлама іске қосылды.
Министр Ж.Қасымбектің айтуынша, мемлекеттік қаражатқа 20 мың жалға берілетін және 56 мың несиелік тұрғын үй салынады. Сонымен қатар, Мемлекет басшысының алға қойған міндеттерін жүзеге асыру үшін Үкімет жалға берілетін тұрғын үй құрылысын қаржыландыруды 25 млрд теңгеден 35 млрд теңгеге дейін ұлғайтады.
Бизнес және инвестициялық ахуалды жақсарту
Үкімет Мемлекет басшысының бизнес-ортаны жақсартуға байланысты тапсырмаларын толық әрі уақытылы орындау жөнінде шаралар қабылдайды.
Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов Үкімет отырысы барысында «Бизнестің жол картасы – 2020» мемлекеттік бағдарламасын одан әрі іске асыру үшін жыл сайын шағын және орта бизнесті дамыту аясында қосымша 30 млрд теңге қарастырылатын болады деді. Қазірге дейін 4 мың жобаны қамтитын жаңа пул жасалды. Субсидиялар тікелей «Даму» КДҚ операторы арқылы берілетін болады.
Т.Сүлейменовтың айтуынша, бәсекелестікті дамыту мен монополияға қарсы жұмыс бойынша ТКШ тұрғысынан ұсыныстар Парламент қарауында жатқан (ҚР ИДМ заң жобасы) ТКШ мәселелері жөніндегі заң жобасы аясында іске асырылады. ҰЭМ көлеңкелі айналымды жоюға қатысты ERP-жүйелерді және «кэшбектерді» пайдалану, қолма-қол ақшасыз төлемдерді ескермеу бойынша бірқатар түзетулер әзірледі. Жыл соңына дейін бизнес ортаны дамыту мен сауда қызметін реттеуді жетілдіру жөніндегі заң жобасы аясында шағын және орта бизнес үшін «салық амнистиясын» жүргізу бойынша қажетті өзгерістер ескерілетін болады.
Агроөнеркәсіп кешенін өркендету
Үкімет Мемлекет басшысының еңбек өнімділігін және өңделген өнім экспортын 2,5 есеге арттыру туралы тапсырмаларын орындау бойынша жұмыстарды қолға алды. Осылайша, Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың өзектендірілген мемлекеттік бағдарламасы аясында саланың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және оны технологиялық қайта жарақтау бойынша қажетті шаралар қабылданатын болады. Осы мақсаттарға қосымша жыл сайын кемінде 100 млрд теңге бөлініп отырады, бұл агроөнеркәсіптік кешен алдына қойылған міндеттерді толық іске асыруға мүмкіндік береді.
Премьер-Министрдің орынбасары-Ауыл шаруашылығы министрі Өмірзақ Шөкеев Мемлекет басшысының Жолдауындағы бастамалар мемлекеттің агросектордағы рөлін жаңа сапалы деңгейге шығаратынын атап өтті.
«Бүгінде мемлекет тарапынан агросекторды мемлекеттік қолдау іс жүзінде бюджетте қарастырылған қаржылардан тұрады – 240 млрд теңге және көктемгі егіс жұмыстарына – 60 млрд теңге. Бүгін Мемлекет басшысы Үкіметке жыл сайын республикалық бюджеттен 100 млрд теңге және Ұлттық банктен бөлінетін 600 млрд теңгеден ауыл шаруашылығы квотасына 200 млрд теңге бөлуді тапсырды. Яғни, ауыл шаруашылығы саласына көрсетілетін мемлекеттік қолдау екі есеге артуда», – деді Ө.Шөкеев.
Аграрлық ғылым мен білімді бизнестің қажеттіліктеріне бағыттай отырып, реформалау және технологияларды трансферттеу шаралары қолға алынды. Үш бағытта жұмыс істеліп жатыр, олар – білім, ғылым және білім тарату жүйесі. Аграрлық білім берудің сапасын жақсарту мақсатында үш аграрлық оқу орны білікті мамандар даярлау ісіне жұмылдырылып жатыр. Оларға Назарбаев Университетінің үлгісімен әлемдік озық жоғары оқу орындарының стандарттары енгізіледі және шетелдік оқу орындарының франшизалары тартылады.
Нәтижесінде, АӨК субъектілерін 1,5-2%-тен 20-25%-ке дейін қамту көзделген.
Өңірлерді тұрақты дамыту
Мемлекет басшысы елімізді аумақтық дамытудың жаңа тәсілдерін енгізуді тапсырды.
Ұлттық экономика министрі Т.Сүлейменов атап өткендей, қазіргі уақытта министрлік Экономикалық зерттеулер институтымен, сондай-ақ белгілі ғалымдар тобымен бірлесіп, әлемдік тәжірибені зерделей отырып, еліміздің аумақтық-кеңістіктік ұйымдастырылуын жетілдіру жөнінде талдамалық зерттеу жүргізіп жатыр.
Аталған зерттеу еліміздің 2030 жылға дейінгі аумақтық-кеңістіктік дамуының жаңа болжамды схемасын әзірлеуге негіз болмақ. Ол 2019 жылғы 1 қыркүйекке дейін Президент Әкімшілігінің қарауына жіберілетін болады. Болжамды схеманы сапалы іске асыру үшін 2019 жылғы 1 қарашаға дейін Өңірлерді дамытудың 2025 жылға дейінгі жаңа бағдарламасы әзірленеді.
Мемлекет басшысының тапсырмаларын ескере отырып, жергілікті инфрақұрылымды дамыту басымдық болмақ: энергиямен жабдықтау, сумен жабдықтау және су тарту, жергілікті жолдар. 2018 жылы республикалық бюджеттен осы мақсаттарға 332 млрд теңге бөлінді. Өңірлерді дамыту бағдарламасын жүзеге асыру нәтижесінде қалаларда орталықтандырылған сумен жабдықтау – 100%, ауылдардағы орталықтандырылған сумен жабдықтау – 80%-ті құрайтын болады.
Аумақтық дамудың жаңа тәсілдері қалалар мен шалғай аудандардағы өмір сүру сапасын арттырады, сондай-ақ өңірлік экономиканың дамуын ынталандырады.
Президенттің тапсырмаларын қаржылық қамтамасыз ету
Ұлттық экономика министрі Т.Сүлейменов Ұлттық экономика министрлігінде Жолдауда айтылған міндеттерді орындауға қажетті, оны іс жүзінде жүзеге асырудың, қаржылық қамтамасыз етудің тетіктері және заңнамалық шараларға қатысты нақты жоспары бар екенін атап өтті. Соған орай, Мемлекет басшысының Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық жоспарды әзірлеу жұмыстары басталды.
Өз кезегінде қаржы министрі Әлихан Смайылов білім беру мен денсаулық сақтау салаларын осы салаларда шығындардың тиімділігін арттыруға баса көңіл бөле отырып, мемлекеттік қолдауды кеңейту бойынша жұмыстар жалғасатынын айтты. Ең төменгі жалақы көлемін өсіруді іске асыруға жыл сайын 96,3 млрд теңге бағытталатын болады. Оның ішінде 85,8 млрд теңге тікелей 275 мың азаматтық қызметкердің жалақысын көтеруге жұмсалады. Ал 10,4 млрд теңгесі – салықтық шегерулердің артуына байланысты өңірлердің табыс бөлігінің шығындарының орнын толтыруға бағытталады. Олар ЖАО-ға мақсатты трансферттер түрінде жеткізіледі. Нәтижесінде, жалпы экономика бойынша жалақыны өсірумен 1,3 млн адам қамтылады. Өңдеу өнеркәсібі мен экспортты қосымша қаржыландыру 500 млрд теңге көлемінде іске асырылады. ШОБ-ты дамытуды мемлекеттік қаржылық қолдаудың жалпы көлемі 2019-2021 жж. 206,4 млрд теңгені құрайды.
«Үш жылдық бюджет аясында білімге жұмсалатын шығындарды биыл 456,3 млрд теңгеден 2021 жылы 752,1 млрд теңгеге дейін немесе 65%-ке арттыру жоспарланып отыр. Осы кезеңде денсаулық сақтауға жұмсалатын шығындарды 24%-ке, 1076,2 млрд теңгеден 1339,1 млрд теңгеге дейін өсіру көзделген», – деді Ә.Смайылов.
Мемлекет басшысының салық заңнамасының бұзылуы жөніндегі қылмыстық жауапкершіліктің қолданылу шегі бойынша тапсырмасын орындау үшін Қылмыстық кодекстің 3-бабына заңды тұлғалардың бюджетке 20 000 АЕК (48,1 млн теңге) бастап 50 000 АЕК (120,2 млн теңге) дейінгі көлемдегі салықты және басқа да міндетті төлемдерді төлеуден жалтаруынан болған зардаптың шекті деңгейін көтеру бойынша өзгерістер енгізілетін болады. Қаржы министрі атап өткендей, салық амнистиясы бойынша Мемлекет басшысы 01.01.2019 ж. бастап шағын және орта бизнес үшін «салық амнистиясын» жүргізуге кірісуді тапсырды.
Осылайша, Мемлекет басшысының тапсырмаларын орындауды қаржылай қамтамасыз етуге бюджеттік мүмкіндіктер есептелді. Шығыстардың басқа бағыттарын және бұған дейін қабылданған мемлекеттік міндеттемелерді оңтайландыру қажет емес. Алдағы үш жылда 1 триллион 226 млрд теңге қаражат бағытталады.
Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышев өз баяндамасында Ұлттық банктің бүгін ел Президентінің Жолдауында айтылған барлық тапсырмаларды орындайтынына сендірді.
«Инфляцияның төмендеуі – бұл несие бойынша мөлшерлемелерді төмендету, халықтың нақты табысын көтеру және экономикадағы барлық шығындарды төмендету үшін басты фактор. Үкіметтің, Ұлттық банк пен жергілікті атқарушы органдардың бірлескен жұмысы биыл инфляцияны белгіленген мақсатты дәлізде ұстап тұруға мүмкіндік береді деп санаймыз», – деді Д.Ақышев.
Отырыс барысында Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов ІІМ жүйесін реформалау жоспарлары туралы баяндады.
«Жеке құрамның штат саны қайта қаралатын болады, оларды 10%-ке қысқартуды жоспарлап отырмыз, бұл шамамен 9000 полиция және 1600 – ҚАЖК. Бюджет қаражатының қалыптасқан үнемін қызметкерлердің лауазымдық жалақыларын арттыруға пайдаланамыз», – деді Қ.Қасымов.
Ішкі істер министрінің айтуынша, сондай-ақ жол-патрульдік полициясының саптық бөліністері қызметкерлерінің, учаскелік полиция инспекторларының және кәмелетке толмағандар істері жөніндегі учаскелік инспекторлардың тұрғын үйді жалға алуы үшін өтемақы төлеуді қарастыру қажет.
Бұдан өзге, реформалау аясында: ІІМ-ді өзіне тән емес функциялардан босату, қылмыстық-атқару жүйесін жаңғырту, азаматтық қорғау органдары құрылымын жетілдіру бойынша шараларды іске асыру көзделген. Бұл жерде мемлекеттік мекемелердің санын 54-тен 20-ға дейін оңтайландыру жоспарда бар. Сапаны арттыру мақсатында ведомстволық білім беру жүйесін реформалау және кадрларды іріктеу жүйесін қайта қарау жоспарланған.
Мәселені қарау қорытындысы бойынша Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев бірқатар нақты тапсырмалар берді. Осылайша, Жолдаудың барлық бағыттары бойынша іс-шаралардың жалпы ұлттық жоспары дайындалады. Ұлттық экономика министрлігіне Үкіметке Елбасы Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпы ұлттық іс-қимыл жоспарын бекіту туралы тиісті қаулы жобасын енгізу тапсырылды. Президенттің әрбір тапсырмасына жекелей жетекші тағайындалуы керек, оны іске асырудың нақты мерзімі белгіленіп, қатаң бақылау жасалуы керек.
Енді Мемлекет басшысының Жолдауын өңірлерде түсіндіру жұмыстары басталады. Бұдан өзге, 20 қазанға дейін Жолдауды ақпараттық қолдау мақсатында Үкімет мүшелерінің басшылығымен мемлекеттік органдардың және түрлі ұйымдардың өкілдерінен тұратын республикалық ақпараттық топтардың сапарлары жоспарланып отыр. Әкімдер ақпараттық топтармен кездесулерді өткізуге дайындық жүргізуі керек. Ақпарат және коммуникациялар министрлігіне жергілікті атқарушы органдармен бірлесе отырып, орталық және өңірлік бұқаралық ақпарат құралдарында Жолдауға қатысты ақпараттарды жариялау тапсырылды.
«Адамдар Мемлекет басшысының алға қойған әрбір тапсырмасының маңыздылығын және оны іске асыру кезеңдерін түсінуі керек», – деді Б.Сағынтаев.