Майанди Сивагуру, Джессика Соу, Брюс Фаук зертханасы; Carl R. Woese гендік биология институты, Иллинойс университеті. Зерттеушілердің айтуынша, бүйректегі тастар «бүйрек психологиясының қатпарлы тарихының әр минутын» көрсетеді.
Эмили БАУМГАРТНЕР, «Нью-Йорк Таймс»
Scientific Reports журналында жарияланған мақалаға сүйенсек, бүйрек тасының біркелкілігі және ерімейтіндігі жөніндегі пікір шындыққа сай келмейді. Керісінше, бүйрек тастары өте кішкентай маржан рифтері немесе әктас құрылымына ұқсайды. Қатпарланған күрделі тастар уақыт өте жиналып, қайта еріп отырады.
«Дәрігерлер ұсқынсыз, қызықсыз кесекті тауып, оған мән бермеген кезде, олар ең құнды деректер кітабы – бүйрек психологиясының қатпарлы тарихының әр минутын лақтырып тастайды», дейді жобаны басқаратын Брюс Фаук. Ол – Иллинойс университетінің геология және микробиология профессоры.
«Бүйрек тастарын мұқият бөліп қарағанда, олардың кейбірі расында әдемі екенін байқауға болады. Олар жеодаға, ағаштағы сақинаға ұқсайды. Кейбірі қабырғаға іліп қоятын түрлі зат секілді. Сондықтан зерттеу – өте қызық әрі жаңа сала», дейді доктор Брайан Матлага. Ол Мэрилендтегі Джонс Хопкинс ауруханасында уролог және бүйрек тасын алумен айналысатын хирург.
Доктор Фауктың зерттеу жұмысы оны Йеллоустон ұлттық саябағы (АҚШ) және Аустралиядағы Үлкен тосқауылды рифіне жетелеп әкелді. Ол бүйректегі тастар мен маржанның сүйегі, ыстық бұлақ травертині, тіпті жер қабатының астында жатқан мұнай мен газ арасындағы байланысты байқады. Тірі ағзалар, су және минералдың қалыптасуы ортақ екен.
«Йеллоустон ұлттық саябағы бұлақтарынан шығатын су ыстық әрі тұзды. Яғни, теңіз суы және несеп секілді», дейді ол. Бұлақ суы күрделі тастарды қалыптастырады. Доктор Фауктың айтуынша, олар бүйрек тастарына қатты ұқсас.
Доктор Фаук және оның әріптестері 6 науқастан алынған 50-ден астам бүйрек тастары бөлшектерін түрлі жарық және электрон микроскоптары арқылы зерттеді. Олар органикалық заттар мен кальций кристалдарын ультракүлгін сәулелер арқылы анықтады. Мұндай сәулелердің жиілігі кейбір минералдарды жарқыратады.
Airyscan super-resolution microscopy деп аталатын жоғары сапалы тәсіл арқылы бүйрек тастарындағы органикалық заттар мен кристал қатпарлары түрлі-түсті суретке түсірілді. Доктор Фауктың айтуынша, олардың пішіні әртүрлі: жырықтармен, үшбұрыштармен және басқа да геометриялық фигуралармен айшықталған. Тастардағы бұзылу іздері сондағы материалдардың басым бөлігі уақыт өте жойылып, қайта түзіліп отырғанын көрсетеді.
Дәрігерлер науқасқа жүргізілетін емді оның несеп анализіне қарап белгілейді. «Қазір тастардың неліктен өсетінін білеміз. Ендігі мәселе осы процесті кері айналдыруға, яғни тастарды ерітудің жолын анықтауда жатыр», дейді доктор Матлага.
Зерттеу жұмысы түрі гипотезалар жасаған геологтарға арналған. Әсіресе ол 1667 жылы қатпарланған тастар тарихи деректердің жылнамасын көрсететінін ұсынған даниялық анатом Николас Стеноның құрметіне жүргізілген (Бір қызығы, ол бүйрек тастары ауруынан қайтыс болды).
© 2018 The New York Times News Service
Мақаланы аударған Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»