2014 жылдан бері дәстүрлі түрде ұйымдастырылып келе жатқан симпозиумның мақсаты – әлемдегі ғылым, білім саласында түркі әлеміне қатысты зерттеу жасап жүрген ғалымдардың басын қосып, ғылыми бағытта пікір алмасу, ғылым жетістіктерін талқылау, жаңа ғылыми зерттеулерге жол ашып, түркі әлемі әдебиеті мен мәдениетінің кеңеюіне ықпал жасау. Түркі әлемі зерттеулерінің симпозиумы да осы миссияға өз үлесін қосып келеді.
Қазақ қыздар мемлекеттік университетінің ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Гауһар Алдамбергенова алдымен қонақтарды симпозиумның ашылуымен құттықтады. «Қаншама дәуір алмасып, мыңжылдықтар өтсе де, көкбөрінің рухы көшпей, бабадан балаға қалған Күлтегіннің өсиеті санадан өшпей келе жатыр. Тағылым аларлықтай дәстүрге айналған жиын түркітілдес елдер мәдениеті мен өнерінің, тілі мен тарихының дамуына үлес қосуды көздейді. Бұл түркі өркениетінің дамуына, дәуірлер жалғастығына алтын арқау болады деп сенеміз», деп симпозиум жұмысына сәттілік тіледі ректор.
Халықаралық түркі әлемі зерттеулер симпозиумы бұл түркі халықтарының ортақ құндылықтарын талқылау, бірлескен шешімдерді әзірлеу, бірлескен жобалар дайындау, ортақ саясатты анықтау және ең бастысы, жалпы сана қалыптастыру үшін ұйымдастырылған ғылыми іс-шара болғандықтан, симпозиумда айтылған ой мазмұны негізінен осы түйін төңірегінде тоғысып жатты. Халықаралық Түркі академиясының президенті Дархан Қыдырәлінің баяндамасында мың жылдан бері түркі әлемін түрлі қырынан зерттеп келе жатқан қызығушылықтың толастамайтыны туралы айтыла келіп, өзін іргелі ғылыми-гуманитарлық орталық ретінде таныта білген Түркі Академиясы атқарған ауқымды жұмыстарды атап өтті. Мысалы, соңғы екі жылдың өзінде шетелдік ғалымдардың қатысуымен түркология, алтаистика, монголистика бағыттарында көптеген іргелі ғылыми жоба жүзеге асырылып, 40 халықаралық конференция мен форум, 30 семинар мен дөңгелек үстел ұйымдастырылған. Сондай-ақ Академия басшысы түркітілдес елдердегі әріптестерін Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған «Түркі әлеміндегі 100 жаңа есім» және «Түркі әлемінің киелі жерлері» жобалары аясында бірлесе жұмыс істеуге шақырды.
Симпозиумда «жаһандану үдерісіндегі түркі жұртының дамуы үшін не істелу керек және оған кедергі болатын қандай себептер бар?» деген маңызды сауалға жауап іздеген Өмер Халисдемир университетінің ректоры Мухсин Кардың ойы толымды шықты. «Түркі әлемін зерттеу – рухани бренд» дейді түрік ғалымы. «Жаһандық күрестің ортасында тұрған түркі халықтарының мүдделерін ортақтастыру арқылы бірлігі мен тыныштығын сақтап, ынтымақтастығын әртараптандыра отырып нығаюын, тарихтағы түркі халықтарына жасалған зұлымдықтың, қырғын мен мәдени геноцидтерді пайдаланбауын қамтамасыз етуіміз керек. Мың пікірден гөрі ортақтасып шешкен бір пікір артық. Ақпарат тудыратын, сол тудырған ақпаратты өнімге айналдыра білетін, жаһандық бір күшке ие бола алатын белсенді күшке айналу үшін ұмтылудамыз.
1990 жылдардың басынан бастап-ақ ең жоғары саяси уағдаластықтар негізінде түркі әлемінің ғалымдары алғашқы қадамдарын анықтады. Оның алғашқы нәтижесі ретінде Түркі кеңесі мен Түркі Академиясы құрылып, түркі халықаралық ұйымдарына жол көрсететін, бағыт беретін де ғалымдар болды. Бұл жылдарда Түрікменстан, Әзербайжан, Өзбекстан бірінші болып латын әліпбиіне көшті. Қазақ елі де осы бағытта жаңа қадамдар жасап жатыр. Қазақстанның қазақ тілін жоғары дәрежеде танытатын латын әліпбиін қабылдауы болашақта түркі әлемінің бірлігі үшін оң үрдіс болмақ. Жиында Түркия Республикасының Қазақстандағы Бас консулы Каган Иылмаз, Баку Еуразия университетінің ректоры Назым Хюсейнли, Түркітілдес елдер зиялылары одағының төрағасы, ақын Мұхтар Шаханов, Халықаралық Түркі Академиясының сарапшысы, PhD докторы Эльмира Қалжанова сөз алып, түркі елдерінің келешекте әлі де болса бір-бірін жақынырақ танып, өзара ынтымақтастық үшін атқаратын ортақ жұмыстары туралы ойларымен бөлісті. Түркі әлеміне шамшырақ болу үшін жұмыла жұмыс істеп жүрген бауырлас халықтардың баршасы бесінші симпозиумда да тың ұсыныс, құнды пікір мен жаңа ғылыми тұжырымдамалар жасалатынына сенім білдіріп, секция жұмысына кірісіп кетті.
Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ