Медицина • 23 Қазан, 2018

Дәрігер-гематологтар тапшы

1465 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Елімізде аймақтарды айтпағанда, Астананың өзінде гематолог мамандар жетіспейді. Ресми деректерге қарағанда, республика бойынша 83 ересектер гематологы бар болғанымен, олардың аймақтарға бөлінісі біркелкі емес.

Дәрігер-гематологтар тапшы

Жастар гематологияны таңдамайды

Гематология – қан және қан түзілу жүйесін, құрылысы мен қызметін зерттейтін, түрлі қан ауруларын анықтап, емдейтін медицинаның бір саласы. Мамандардың айтуынша, қан ауруларының түрі көбейген. Әсі­ресе, соңғы кезде жүкті әйелдерде фолат циклының, қанның ұю сапасының бұзылуы (антифосфолипид синдромы), апластикалық анемия сияқты аурулар жиілеп кеткен. Мұндай қан талдауын жасауға ешбір емхананың мүмкіндігі жет­пейтінін алға тартқан дәрігерлер науқастарды жеке клиникалар мен лабораторияларға ақылы өтуге жіберетінін жасырмайды.

«Қазақстандық гематолог дәрігерлер қоғамы» рес­пуб­ли­калық қоғамдық бірлестігінің президенті Ирина Пивоварованың айтуынша, елімізде гематолог мамандар тапшы. Бұған қоса қан ауруларының диагностикасы, әсіресе генетикалық талдау жасау жеткілікті деңгейде емес. «Қазақстандағы гематологияның ең үлкен проблемасы – білікті мамандардың жетіспеуі. Әсіресе бұл өңірлерде анық байқалады. Денсаулық сақтау министрлігінің ресми мәліметіне сүйенсек, қазіргі кезде республика бо­йынша 83 ересектер гематологы бар. Жастар гематология сияқты қиын мамандықты көп таңдай бермейді. Гематологтарды да­йындау резидентурадан басталады. Ол үлкен еңбекті, ұзақ оқуды қажет етеді. Оның үстіне мотивация жетіспейді. Соңғы жылдардағы денсаулық сақтау саласы мамандарына деген ха­лық­тың теріс пікірі, жалақының аздығы жастардың бұл салаға баруына тұсау болып отыр. Екіншіден, қол­жетімді диагностиканың болмауы. Әсіресе амбулаториялық дең­гейде. Үшінші мәселе – аймақ­тарға ресурстардың бірдей бөлінбеуі. Бұл проблемалардың барлығын бәсекелестікті арттыру арқылы ғана шешуге болатын шығар», дейді Ирина Пивоварова.

Жүкті әйел 150-ден астам анализ түрін тапсыруы тиіс

«Аяғы ауыр әйел 150-ден астам анализ түрін тапсыруы тиіс. Бірақ оған әр әйелдің жүктілік кезіндегі жағдайына байланыс­ты ғана жіберіледі. Яғни, осы 150 түрлі қан талдауының барлығынан өту міндетті дегендік емес.

Мы­салы, көп кезде­се­тін қан ауруы – тром­бо­фи­лия­ның тұқым қуа­лайтын түрі. Мұндай нау­қасты қан талдауына жіберуден бұ­рын дәрігерлер жүк­ті әйел­дің ауру тарихын жақ­сы­лап тексергені дұрыс. Адам­ның өмірі тікелей қан­­­мен бай­ланысты екені анық. Мә­­селен, Қазақстанда он­когематологиялық ауру­ларға шал­дыққандардың тең жартысы бес жыл ғана өмір сүре алады. Өкінішке қарай көп­теген қан ауруы түрлерінің алдын алуға мүмкіндік жоқ. Өйт­кені ол кенеттен пайда болады немесе тұқым қуалау жолы­мен келеді. Сондықтан өз беті­мен емделуді доғарып, дәрі­гердің нұсқаулығымен тиісті ана­лиздерді уақтылы тапсырып отырған жөн. Бұл аурулардың емі амбу­латориялық және ста­цио­нарлық түрде де жүр­гізіле береді», деген еліміздің бас гематологы И.Пивоварова жүктілік кезінде дәрігердің сөзсіз бақылауында болу керектігін ескертеді. 

Астана қаласы №1 пе­­ри­­наталдық орта­лық дирек­торының амбула­ториялық қызмет бойынша орынбасары, акушер-гинеколог Жан­ерке Ажетова қазір жүкті әйел­дерде қан ауруларының түрі көбейгендіктен гемато­лог­тарға жиі жіберілетінін, тіпті кей жағдайда жүктілікті сақтап қалу үшін олармен тоғыз ай бойы бірге жұмыла жұмыс істейтінін айтады. «Бойға бала біткеннен бастап қан айналымында өте үлкен өзгерістер болады. Ең алдымен қан қоюланады. Кей кезде компенсаторлы гиперкоагуляция патологиялық кезеңге өтіп кетеді де, асқынулар пай­да болады. Жыл сайын ау­рудың түрлері де көбейіп ке­леді. Соңғы кезде қанның ұю сапасының бұзылуы, яғни ан­тифосфолипид синдромы жиі кездесіп жүр. Оны қан­шалықты ерте анықтасақ, жүк­тілікті соңы­на дейін сақ­т­ап қалуға сонша­лықты мүмкіндік аламыз. 20 жыл бұрын гематологқа тек ауыр дәрежеде анемиясы бар әйел­дерді ғана жіберетінбіз. Қазір­гі кезде, өкінішке қарай темір же­тіспеушілігі бар анемия, ара­лас анемия көбейіп кетті. Хат­тама бойынша анемиясы бар болашақ ана міндетті түрде гематологтың кеңесін алуы шарт. Апластикалық анемия да бұған дейін өте сирек кездесетін. Қазір орта­лығымызда бес әйел осындай диагнозбен тіркеуде тұр. Бұ­рын міндетті түрде жүк­тілік­ті үзіп, бала көтеруге ты­­йым салынатын. Қазір олар акушер-гинеколог және гематолог маманның бастан-аяқ бақылауында бо­луының арқасында, аман-есен босанып жатыр. Бұдан басқа гендік өзгерістерден пайда бо­латын фолат циклының бұ­зылуы көбеюде. Бұл бірнеше рет түсік тастаған әйелдерде бо­­лады», дейді Жанерке Аже­това.

Акушер-гинекологтың айтуынша, босан­ғаннан кейін де түрлі қан аурула­ры пайда болады. Мы­салы, босанғаннан кейін тром­боэмболиялық ас­­қы­нулар да өте жиі анықталуда. Осындай ас­қы­ну­­лардан қайтыс болған аналардың саны республика бойынша артып келеді. «Астана қаласындағы медициналық оқу орындары, Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығы және басқа да орталықтар елор­да дәрігерлеріне жүкті әйел­­дердің қанының тым қою­лануына диагностика жасауды, оған қарсы дәрілер беруді үйретті. Біздің бөлімде мұндай нау­қастар өте көп. Біз оларға эноксапарин, фраксипарин сияқты препараттарды та­ғайындаймыз», дейді Ж.Ажетова.

Жанерке Рақымбайқызы­ның айтуынша, гематолог ар­қылы жіберілетін қан тал­дауларының барлығы те­гін медициналық көмек қыз­­­метіне жатады. Алайда ешбір емханада дәл осы ана­лиздерді анықтауға қау­қар жоқ. Сондықтан да нау­қас­тар мүмкіндігі мол жеке кли­­никаларға барып ақылы анализ тапсыруға мәжбүр. «Жүкті әйелдер 1000-нан аса тегін тексерілулерден өтуі тиіс. Бірақ оны толықтай жүргізетін жағдай ешқандай емханада жоқ. Жоғарыда мен айтқан қан талдауларының барлығы сирек кездесетін анализдердің түріне жатады. Сондықтан да олар жеке клиникаларға немесе лабораторияларға ақы­лы тапсырады. Міндетті әлеу­меттік медициналық сақ­тандыру кіретін болса бұ­лардың барлығы шешілетін еді. Сондықтан да жаңа жүйе­ні асыға күтіп отырмыз. Бұл бар­­лық дамыған елдерде қол­даныста», дейді ол.

Гинеколог қан ауру­лары­­ның көбеюі ең алдымен, дұрыс тамақтанбаудан, яғни газды сусындар мен ген­дік модификацияланған өнімдерді үнемі тұтынудан пайда болады деп түсіндірді. Екінші себеп – қозғалыстың болмауы. Сондықтан мамандар бала сүйгісі келген әрбір ерлі-зайыпты жүктілікке дұрыс да­йын­далуы керек екенін ескертеді. Сонда ғана ана мен бала өлімі азайып, кемтар бала аз туылар еді деген ойын айтқан Жанерке Рақымбайқызы жүк­тілікке дайындық туралы сауатты арттыруға арналған ақ­па­рат ешбір теле-радио бағд­ар­ламаларда айтылып, бас­пасөздерде жазылмайтынына қынжылады.

Атқарылар жұмыс алда

Елімізде гематологияның ересектерге және балаларға арналған екі түрі бар. Бала­лар гематологиясы соңғы жылдары арнайы мамандық болып бөлінген. Балалар онкологиясы мен гематология­сын Астана қаласындағы «Universiti Medical Center» корпоративтік қорының Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығы және Алматыдағы Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығы жүргізеді. Ересектер гема­то­логиясы бойынша әр ай­мақта қан ауруларына шал­дыққан науқастарға арналған арнайы кабинеттер бар. Сондай-ақ Ұлттық ғылыми онкология және трансплантология орталығы мен Онкология жә­не радиология ғылыми-зерттеу институты – еліміздегі ере­­сектер гематологиясы бо­­йынша жұмыс істейтін ең үлкен екі орталық. Ал Алматыдағы Кардиология және ішкі аурулар ғылыми-зерттеу инс­титуты мен Рес­­публикалық диаг­нос­тикалық орталық нау­қас­тарды бақылаумен айналысады. Ирина Пиво­варова Қазақстандағы гема­тологияның деңгейі ТМД ел­дерімен салыстырғанда ор­таша екенін айтады. Бү­гінде сүйек кемігін трансплантациялау осы саланың ең үлкен жетістігі болып отыр. Бұған науқастардың ам­булаториялық деңгейде қажетті дәрі-дәрмекпен қам­та­масыз етілгенін қосуға болады. Алайда 82 млн хал­қы бар Германияда 50 он­ко­гематология орталығы жұмыс істейтінін ескерсек, біздің елде бұл сала бойынша ат­қарылатын жұмыс көп екенін аңғаруға болады.

Майгүл СҰЛТАН,

«Егемен Қазақстан»