Арифметикалық қарапайым сұраққа қарапайым жауап берсек, бұл, әрине, ең алдымен тапқан табысыңа тікелей байланысты болмақ. Нарық кеңірдегінен қысқан теңгеміз қылғынған сайын, азық-түлікпен күнделікті тұтыну тауарларының бағасы шарықтай түсетіні анық. Мұндайда тапқан табысың бойын тіктеп, алып жүрген жалақыңның өзі жербауырлап қалмай, еңсесін көтере білсе – асығыңның алшысынан түскені емей немене?
Сондықтан да Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың жаңа Жолдауының әлқиссасы халық табысының өсуінен басталуында үлкен мән бар. Түбінде әмбеге ортақ еңбек қоғамын құру үшін мемлекет пен халықтың арасы мейлінше жақындап, екеуі тізе қосып, күш біріктіруі қажет. Ол үшін алғашқы қадам – ең төменгі жалақының мөлшерін алдағы жылдан бір жарым есе, яғни 28 мыңнан 42 мыңға өсіруден басталғалы отыр. Cондай-ақ бюджеттік мекемелерде жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбекақысы 35%-ға өспек. Бұл дегеніміз бүкіл еліміздегі күнделікті және айлық, жылдық табыстың молаюына тікелей әсер ететіні сөзсіз.
Осындайда, төмен жалақы алатын қызметкерлер мен жұмыскерлердің еңбекақысын көтеру туралы Елбасы бастамасына алпауыт компаниялар қалай қарайды деген сауал сұранады. Бүгін Елбасының «қолдайды» деген сеніміне «қолдаймыз» деп қосарлана жауап беріп, еңбекақы көтеру мәселесін ертең су аяғы құрдымға жіберіп, соңын сиырқұйымшақтандырып жібермес пе екен деген қауіп басын қылтитады. Сондықтан бұл аса өзекті тапсырманың бұлжытпай, мінсіз орындалуын Үкімет өзі қадағалағаны жөн болар еді.
Жолдауда айтылған, ішкі нарықты отандық тауарлармен қамтамасыз ету дегеніміз – шағын және орта бизнесті дамытуға қатысты сөз. Бұл сала үшін негізгі сомасы төленген жағдайда қосымша өсім мен айыппұлды алып тастап, ішінара «салық амнистиясын» енгізу туралы тапсырма көп кәсіпкерге үлкен жеңілдік әкелетіні белгілі. Сондай-ақ жасанды интеллект технологиясын әзірлеумен айналысатын ғылыми-зерттеу институтын құру мәселесі қолға алынса, кетеуі кете бастаған ғылым саласына да қан жүгіретіні анық.
Президент өз Жолдауында алдағы жылы «Педагог мәртебесі туралы» заң жобасы әзірленіп, қабылдау туралы тапсырма бергені зор ғанибет болды. Бұл ұстаздар үшін аса зор қуаныш. Айлығы аз, науқандық жұмыстарда әрдайым қолбалаға айналдырылатын мұғалімдердің беделін көтеру, абыройын арттыру еліміздің келешегі үшін керекті, аса маңызды стратегиялық шешім.
«Біз гранттардың санын көбейттік, енді жауапкершіліктің кезеңі келді», делінген Жолдауда. Білім саласындағы бұл жауапкершілік – жоғары білім берудің сапасын арттыру, оқу бітірген студенттердің жұмыспен қамтылуы, жалақысы жоғары қызметке орналасуы.
Болашағы бар «7-20-25» бағдарламасының іске асырылуы мен қолжетімділігінен түрлі түйткілдер табылды. Бұл кемшіліктер, ең алдымен, тапсырма орындаушыларға қатысты болып шықты. Өйткені біріншіден, ұсынылып отырған пәтерлер бағасы тым қымбат, екіншіден банктер 7 пайыздық несиеге келісе бермейді, үшіншіден бір пәтердің ипотекалық құнын 25 жыл бойы төлеген кезде бір емес, бірнеше пәтерлік сомаға шығып кететіні анықталды. Әсіресе алғашқы жарнасын төлеу оңай емес. Оған рәсімдеу кезіндегі бюрократтық кедергілерді қосыңыз. Сөйтіп үй-күйсіз жүрген жас отбасы қолжетімді пәтерден үміт үзуге мәжбүр. Сондықтан жаңа Жолдауда қолға алынған ипотека бойынша алғашқы төленетін 20 пайыздық жарнаны жергілікті бюджет есебінен субсидиялау ісі аса маңызды мәселе деп білемін. Сол үшін жергілікті және қалалық әкімдіктер баспанаға зәру жұртқа тұрғын үй сертификаттарын беру мәселесін шешуі тиіс. Бұған қоса жалдамалы тұрғын үйлер салу ісі де жедел қолға алынбақ. Осы мәселелердің бәрі Жолдауда шешілу жолдарымен қоса нақты көрсетілген.
Жастар демекші, Елбасымыз өз Жолдауында алдағы 2019 жылды «Жастар жылы» деп жариялау туралы өте орынды ұсыныс айтты. Бұл – жастарға арналып арнайы бағдарламалар қабылданып, үлкен қаржылар бөлініп, игілікті істер көзделеді деген сөз. Мұндай «шұға жауатын» шапағаттан шығармашыл жастар да құр қалмайтын шығар. «Мен жастарға сенемін!» деп Мағжан ақын жазғандай, біз өз болашағымызға сенеміз, бірақ, олар біздің сенімімізді ақтауы үшін жан-жақты жағдай туғыза білуіміз керек. Жастардың оқып, мамандық алуына, лайықты жұмысқа орналасуына, баспаналы болуына қолайлы жағдай жасау – міне, болашаққа салар нағыз инвестиция осы деп білуіміз керек!
Елбасы өз Жолдауында жалақы, табыс мәселесінен кейін: «Медициналық қызмет саласы халықтың әлеуметтік көңіл-күйінің аса маңызды компоненті болып саналады» деп, осындай тағы бір аса өзекті мәселенің шешімін ұсынды. Елімізде жыл сайын 35 мың адам обыр (рак) ауруымен тіркеледі екен. Олардың көбі жиған-тергенін шетелдік емханаларда емделуге жұмсайды. Егер озық қондырғылармен жабдықталған заманауи емхана салып, әлемдік дәрежедегі білікті дәрігерлермен қамтамасыз ете білсек, шетелге шабылмай-ақ сол емді өз Отанымызда да алуға болмай ма? Елбасының рак ауруларын осы заманғы ең озық, ең үздік, аса ерекше әдістердің күллісімен емдейтін Ұлттық ғылыми онкологиялық орталық салу туралы тапсырма беруін Семей полигоны мен Арал қасіретін бастан өткізіп отырған, экологиялық зардап шеккен еліміз үшін аса қажет қадам ретінде қуанышпен қабылдадым. Өйткені, бұл – халықтың көптеген жылдар бойы асыға күткен шешімі.
Денсаулық сақтау министрлігіне қарасты Ұлттық онкология және радиология ғылыми-зерттеу институтының директоры Диляра Қайдарованың айтуынша, бізде Америкада, Еуропада, Кореяда, Түркияда оқып, білім алған, сондағы емханаларда жұмыс істеп, тәжірибеден өтіп келген дәрігерлеріміз баршылық. Ал сол жинақталған білім мен тәжірибені еліміздің бүкіл аймағында іске асырып, емге қолдану оңай емес, ол үшін арнайы жабдықталған ғылыми орталық керек. Бізде жаңа онкологиялық орталық құрудың тұжырымдамасы әзір екен. Ол бойынша, сәулемен емдеу, протонды терапия, диагностика, иммунноемдеу, т.б. сияқты қазіргі кездегі әлемдегі ең алдыңғы қатарлы, ең тиімді тәсілдермен өз елімізде, өз дәрігерлерімізге емделетін күн жақын қалды. Мұндағы көз, жұлын мен мидың қатерлі ісігінің бетін қайтаратын протонды емдеу тәсілі және ота жасайтын кибернетикалық қандауыр постсоветтік елдерде ең алғашқы болып Қазақстанда қолданылмақ, ал мұндай ем бүкіл жер жүзі бойынша 57 орталықта ғана бар көрінеді. Алдағы жылы Астана қаласында салынатын Онкологиялық орталықта жылына 8000 адам ауыр сырқатынан тегін емделетін болады.
Жолдаудағы бағыттар мен шешімдердің қай-қайсысы да есеп-қисабы шығарылып, елек-сараптан өткізіліп, нақты қаржыға негізделген, еліміздің ертеңі үшін жасалатын игілікті істер болмақ. Осы ел болашағына бөлінетін қыруар қаржы ертең «ұстағанның қолында, тістегеннің аузында» жырымдалып кетпес үшін сенім артылған орындаушыларға ынсап керек. Қарапайым халық қолдап отырған Жолдауды енді, ең бастысы, қолында билігі мен қаржысы бар, тұтқа мен тізгін ұстаған, бас көтерер, атқамінер азаматтардың қолдағаны қажет. Айтумен емес, ар-ұятпен! Құр сөзбен ғана емес, нақты іспен! Бұл – сөзден іске көшетін кез келгенін көрсетеді. Осыны талап ету керек. Ендеше, іске – сәт!
Ұлықбек ЕСДӘУЛЕТ,
Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы
