Әрине, бұл арада Нұрпейіс Байғанинге қатысты бұрыннан белгілі деректерді тағы да тықпалай беру ниетінен аулақпыз. Халық ақынының өмірден өтер сәтінде төсек жаңғыртып, кейінгі алған зайыбы Аймекенге айтып кеткен соңғы аманаты мен өсиетін баласы Момынның аузынан естіген кезде біртуар жыраудың әдеби ерекшелігі жөніндегі мағлұматтар ойымызға оралған-ды. Оны айналып өте алмадық.
Енді айтайын деген әңгімеміздің тікелей төркініне көшсек, жыраудың кенже баласы Момын Нұрпейісұлы биыл 80 жасқа толып отыр. Таяуда біз ол кісіні Ақтөбе қаласында өткізілген «Туған жерім – нұрлы елім» атты Байғанин ауданының күндері кезінде кездестіріп, әңгімеге тартқан едік. 1945 жылғы 9 сәуірде әкесі Нұрпейіс жеңіске тұп-тура бір ай қалғанда дүние салған кезде ол 8 жаста болыпты. Момын әкесі 80 жасқа жақындаған шағында көрген перзенті екен.
Бұл жалған дүниемен қоштасар сәтінде жырау зайыбы мен баласын қасына шақырып алып, соңғы аманатын айтыпты. Момын ақсақалдың айтуынша, осынау соңғы өсиет сөздің түп-төркіні төмендегідей:
– Алақаныма салып аялаған елім мен халқыма ризамын. Өкінетіндей ештеңем жоқ. О дүниеге армансыз кетіп бара жатырмын деп айта аламын. Алдағы ғасырлар мені ұмытпас. Аймекен, саған айтарым, баламды ешкімнен кем қылма, елім мен халқы сүйетін азамат етіп тәрбиеле. Әлі жассың ғой, тағы да тұрмыс құрамын десең, жолыңды кескім келмейді. Менен рұқсат, деген екен абыз-жырау.
Сонда Аймекен шешеміз: – Жоқ, Нұрпейіс, менің ондай ойым жоқ. Егер бұлайша ниет етсем, маған бай табылады. Бірақ сені мұндай қадамға бармаймын деп сендіре аламын. Отың мен ошағыңды сөндіргім келмейді. Айтқан аманатың мен өсиетің бойынша қалған өмірде бар күш-қайратымды балаң Момынды ержеткізіп, азамат етіп тәрбиелеуге арнаймын, деген екен сонда жарықтық Аймекен апамыз.
– Анам әкеме айтқан сөзінен айныған жоқ. Мен ол кісінің аналық мейірімі мен талап қойғыш қасиетінің арқасында ер жетіп, ат жалын тартып міндім. Ол кісі ұзақ та бақытты ғұмыр кешіп, 1985 жылы 95 жасында өмірден озды. Қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқыттырмай өсірген ана рухының алдында өзімді шексіз қарыздармын деп есептеймін, деп аяқтады өз әңгімесін Момын Нұрпейісұлы.
Осы арада Момынның бойында әкесінің қанымен сіңген қасиеттер де мол екенін айта кеткен жөн секілді. Өйткені, халқымыз бойына сан алуан өнер дамыған ұлдарын «сегіз қырлы, бір сырлы» деп дәріптеп жатпай ма?! Солардың бірі, тіпті бірі емес бірегейі Момын аға десек ше? Құрманғазы атындағы қазақ консерваториясын бітірген ол кейін дүлдүл домбырашы, дәулескер күйші атанды. Әрі өңірдегі халық аспаптар оркестріне жетекшілік жасады. Қайсыбірін айтарсың, қысқасы, Момын Нұрпейісұлында халық берген абырой да асқақ, үкімет берген атақтар да жетерлік.
Момын аға сексеннің салмағын сезінгенімен, шығармашылық бабын жоғалта қоймағанына да куә болғанбыз. Тұлпардың тұяғы, алтынның сынығы халық алдына шығып, Қазанғаптың «Өттің дүние, кеттің дүние» және Жантөренің «Шалқыма» күйлерін кемеріне келтіре тартып берген кезде, бұған құлағының құрышы қанбай қалғандар қаншама.
Міне, осылайша біз Момын Байғанин сексеннің сеңгіріне көтерілер қарсаңда әкесінің аузынан естіген аманат-өсиетті газет оқырмандарының назарына ұсынғанды жөн көрдік.
Темір ҚҰСАЙЫН,
«Егемен Қазақстан»
АҚТӨБЕ
