Бүкіл Қытай халқын үрей құшағында ұстаған Тұрандот ханшайымның жарлығы болатын. Айтқаны екі болмаған ерке, осы еркелігі тәкаппарлыққа ұласқан ханшайым үш жұмбақты талқыға тастап, жауабын таппағандарды асқан қатыгездікпен жазалап өлім жазасына кесумен елді дүрліктірді. Аруға аңсары ауып, үміт құшағында келген небір марғасқалар, өндірдей жастар – талай ханның еркелері, байлардың бетіне жел, маңдайына күн тигізбей мәпелей өсірген жалғызы, батырдың бағланы, бидің берені, қараның қолғанаты – ел асып, жер асып келген алуан ұлт пен ұлыстың ұландары тау-тау болып өлім құшты. Қан сасыған дала құшағындағы қыруар халық – «Аспан әміршісі» атанған ел билеуші император әкесі мен ел-жұрты тәкаппар қызға тоқтам бере алмады.
Жалпы жұртты бұл тығырықтан шынайы ғашық, тәуекелшіл ұл Калаф алып шықты. Ханшайымның үш жұмбағының да жауабын тапқан ханзада қыздың қатыгез жүрегін жібітті, көңілдегі тәкаппарлықтың мұзын ерітті, сүюдің, жақсы көрудің, махаббаттың не екендігін ұғындырып, өмірін де, көңілін де өзгертті.
...Астананың 20 жылдық мерекесіне орай «Астана Опера» және Қытай опера театрларының бірлескен «Тұрандот» операсының тұсауы кесілді. Қазақ опера және балет өнерін дамытуға жол ашсын деген ниетпен елордадан бой көтерген зәулім опера және балет театры аталмыш өнер жанрын жаңа бір туындымен толықтырды.
Сайын сахара қай жақ? Тұрандот кім? Бәлкім, қазақ актерлерінің Дж.Пуччинидің аталмыш шығармасына қызығушылық танытуының себебі де бар шығар, бірақ мұны зерттеу-зерделеу тарихшы ғалымдардың еншісінде. Ал қазақстандық, аустриялық, болгарлық, қытайлық және ресейлік өнер шеберлерінің қатысуымен сомдалған туынды, бір жағынан мемлекетіміздің сан ұлттар арасындағы достық ұстанымын насихаттаса, екіншіден, өнерде шекара жоқ екендігін, ұлт бөтендігі, аймақ алшақтығының өнерге кедергі бола алмайтындығын көрсетті. Тұрандот есімінен Тұран даласымен байланыс іздеп, Тимур (Темір) сынды кейіпкерлердің есімін де жанына жақын тартқан қазақстандық шығармашылық ұжым қойылымға қазақы реңк беруге тырысқан. Кең дала, ханшайым тұрған құлпытас, кейіпкерлер киімдеріндегі белгілер – осының айғағы.
Қойылымды актерлер шебер ойнап шықты, ал сахнаның декорациясы – өз алдына бөлек әңгіменің желісі боларлық жүкті арқалағандығын айтуға тиіспіз және оның озық болуы орынды. Өйткені бұл – белгілі маэстро, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, қоюшы дирижер Алан Бөрібаев, танымал аустриялық сопрано Мартина Серафин, болгар теноры Камен Чанев, қоюшы режиссер Давиде Ливермор мен оның ассистенттері Сальваторе Никосия, Джанкарло Юдика Кордильяның, «Астана Опера» опера және балет театры ұжымының шығармашылық идеялары, кәсіби шеберліктерінің ортақ жемісі.
Маусым айын толықтай қызу дайындыққа арнаған ұжым психологиялық тұрғыдан да, драмалық жағынан да ауыр шығарманы ойдағыдай алып шығып, Астана тұрғындары мен қонақтарының назарына ұсынды.
– Калафтың партиясын әлемнің көптеген сахналарында орындап шықтым. Техникалық жағынан күрделі болып табылатын рөлді сәтті алып шығу үшін эмоционалдық жағынан дайындық керек. Басқа кейіпкерлерге қатысты айтар болсам, Лиудің шынайы бейнесін, яғни сазгер Дж.Пуччинимен бейнеленген Лиудің Калафқа деген ерекше махаббаты ойдан шығарылған жайт емес. Қазақстандық әріптестерім – Лиу мен Тұрандот партияларын орындаушы Майра Мұхамедқызы, Жанат Бақтай және Жұпар Ғабдуллинамен бірге дуэт орындау – мен үшін зор мәртебе. Бұл менің «Астана Операның» тамаша сахнасындағы алғашқы өнер көрсетуім емес, сіздердің көрермендеріңіз ерекше, қонақтарын әрдайым жылы шыраймен құшақ жая қарсы алады. Кез келген солист үшін осы сахнада ән шырқау – мерей, – дейді К.Чанев.
Үш бөлімді операда Тимурдың жас күңі Лиуді – Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Майра Мұхамедқызы мен Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі Жанат Бақтай, Калафты – болгариялық Камен Чанев болса, Қытай императоры Альтоумды Ақылбек Табынбаев пен қытайлық Ли Шуан, тағынан айырылған татар ханы Тимур бейнесін Болат Есімханов пен қытайлық Ю Цзинжэнь сомдады. Кеңесші Пингті Гэн Чже (Қытай) және Александр Красиков, көріпкел Пангты қытайлық Ли Сян мен Ерұлан Кәмел, аспаз Понгты қытайлық Лю Иран мен Бейімбет Таңарықов, парсы ханзадасы рөлін Александр Яковенко, жендет бейнесін Юрий Мякинкин, Мандаринді Евгений Чайников пен Шыңғыс Расылхан сахналады. Ал сахнаны сәндеп, қойылым кейіпкерлерін 200-ден астам костюмдермен қамтамасыз еткен София Тасмағанбетова мен Павел Драгуновтың шеберлігі мен қиял ұшқырлығы, талғам тереңдігі қойылым барысында көзге ұрып тұрды.
Журналистермен өткен баспасөз мәслихатында «Астана Опера» опера және балет театрының директоры Ғ.Ахмедьяров қойылым өте сәтті сахналанғандығын айтып, «бұл – достықтың, бірліктің жобасы және елордамыздың 20 жылдығына керемет тарту болды. Біз ойлағанымызға жетіп, нәтижеге қол жеткіздік деп ойлаймыз және қойылым біздің мақтанышымызға лайық», деді.
– Біз өз әріптестерімізбен бірге режиссер Давид Ливермор командасында «Тұрандотты» сахналап шықтық. Біз Давидпен бірге дүниежүзі бойынша көп көптеген спектакльдер қойғанбыз, ол өз ісінің шебері – талантты режиссер ғана емес, кезінде мықты әнші де болған. «Тұрандот» өте жақсы сахналанды, Пуччинидің музыкасын өз деңгейінде көрсете білді, – деген шетелдік ассистент Сальватордың сөзін «біз бір ай бойы тығыз жұмыс жүргіздік, барлық ынта-ықыласымыз осы қойылымның сәтті шығуына ауды. Бұл режиссердің үлкен еңбегі ғана емес, бізге, біраз жас актерлерге нағыз шыңдалу, тәжірибе үйрену мектебі болды, расында көп нәрсе үйреніп, сабақ алдық» деп жалғастырды италидық Джанкарло.
Мазмұны мен көркемдігі, сомдалуы тең түскен туынды – өз көрермендеріне жағымды әсер сыйлайтыны анық.
Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»