Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
Субсидиялаудың жаңа тетігі
Ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаровтың сөзіне қарағанда, биылғы егіс алқабы 23,8 млн га құрайды. Министр оның ішінде бидайға 13,3 млн га жер бөлінбек. Министрдің айтуынша, бидай алқабы биыл былтырғыдан 429 мың га-ға қысқарған. Бұл ретте әлеуметтік маңызы бар, жоғары рентабельді дақылдар көлемін арттыру көзделіп отыр. Атап айтқанда, биыл 3,2 млн гектар алқапқа майлы өнімдер егіледі. Cондай-ақ күнбағыс сияқты әлеуметтік маңызы бар дақылдардың көлемін 60 мың гектарға ұлғайтып, жалпы алқапты 1,2 млн га-ға дейін, қант қызылшасын 12 мың гектардан 25 мың га-ға дейін жеткізу көзделген.
Министр дәнді, көкөніс-бақша дақылдары мен картоптың жоспарланған көлемі ішкі нарықтың қажеттілігін толық қамтамасыз етуге мүмкіндік беретінін айтты. Сонымен қатар жемшөп дақылдарының ауданы 3,2 млн га-ға дейін ұлғаяды. Егіс жұмыстары қазіргі күнде Түркістан, Жамбыл, Қызылорда облыстарында, ал мамыр айының екінші онкүндігінде тұтас елде жаппай егу науқаны басталады.
Энергетика министрі Алмасадам Сәтқалиев диқандарды арзандатылған дизель отынымен қамтамасыз ету жағдайы туралы баяндады. Бүгінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге 340 мың тонна дизель отынын жеткізу кестесі бекітілген. Баға барлық 20 өңірде 2023 жылғы деңгейде қалды – ҚҚС-мен литрі 250 теңге. Бұл бөлшек сауда құнынан 15%-ға төмен.
Премьер-министр егіс науқанын сапалы әрі уақтылы жүргізу мақсатында Үкімет қажетті шаралар қабылдағанын айтты. Атап айтқанда, «Кең Дала» бағдарламасымен жеңілдікпен 140 млрд теңге несие беріледі. Сондай-ақ жергілікті бюджеттен қосымша 100 млрд теңге бөлінеді. Оған қоса форвардтық сатып алуға 40 млрд теңге, субсидиялар түрінде 95,4 млрд теңге қарастырылған.
Үкімет басшысы суармалы алқаптарды кеңейту, егіс алқаптарын әртараптандыру және қажетті статистикалық деректерді өзектендіру керек екеніне назар аударды. Бұл бағыттағы жұмыс ай сайын Үкіметте қаралады. Оған қоса елімізде сапалы тұқым қоры мен тұқымның импортына тәуелділік бойынша да проблема жеткілікті. Импортқа тәуелділік бар екені де белгілі. Әсіресе бұл шағын және орта шаруашылықтар үшін өзекті.
«Фермерлер жақсы тұқымға қол жеткізу мүмкін емесін айтып, шағымданады. Азық-түлік корпорациясы жинақталған қордан кемінде 200 мың тонна тұқымды мұқтаж фермерлерге тауарлық несие түрінде бөлуі керек. Біздегі климаттық жағдайларға төзімді, өзімізде шығарылатын тұқымдық қордың көлемін ұлғайту қажет. Сонымен қатар агротехнологиялық талаптардың сақталмауы да өнімнің көлемі мен сапасына кері әсерін тигізіп отыр. Ең алдымен, бұл – минералды тыңайтқыштардың, пестицидтер мен өсімдіктерді қорғайтын басқа да құралдардың қажетті мөлшерін қолдануға қатысты мәселе. Бізде тыңайтқыштарды қолдану деңгейі ғылыми қажеттіліктің небәрі 21%-ын ғана құрады», деді О.Бектенов.
Биыл топыраққа 1,5 млн тоннаға жуық тыңайтқыш енгізу жоспарланған. Ауыл шаруашылығы министрлігі субсидиялаудың жаңа тетігін әзірледі. Оның аясында шаруаларға арзандатылған тыңайтқыштар алдын ала беріледі. Тыңайтқыштарды әкімдіктердің кепілдігімен бөліп беру мәселесі зауыттармен пысықталып жатыр. Үкімет басшысы Президент бұл көрсеткішті барынша ұлғайту туралы нақты міндет қойғанын еске салды. Жоспар бойынша биыл тыңайтқыштарды қолдану деңгейін 46%-ға жеткізу қажет. Ол әрі қарай, яғни ғылыми талаптар толық орындалғанша тұрақты түрде өсіп отыруға тиіс.
Министрліктерге нақты міндет жүктелді
Отырыста ауыл шаруашылығы техникасының тозуы туралы мәселе көтерілді. Қазіргі таңда жалпы техника паркінің тозуы шамамен 75%-дан асатын көрінеді. Осыған орай Премьер-министр отандық диқандардың жаңа техника сатып алуын жеңілдетіп, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту қажеттігін қадап айтты. Аталған мәселені шешу үшін фермердің өзі төлеп келген алғашқы 15% жарнаның орнына тікелей лизингтік компанияға инвестициялық субсидия салынуға тиіс екенін меңзеген ол, бұл шара шаруаларға өзінің айналым қаражатын сақтап қалуға мүмкіндік беретінін айтты.
«Фермерлер өзіне тиесілі субсидиялардың тым кешігіп төленетініне наразылық білдіріп жүр. Өткен жылғы субсидиялар бойынша қарыз 160 млрд теңгеден асып кетті. Бұл қаражатты егіс жұмыстарына жаратуға болатын еді. Жеңілдікті дизель отынын үлестіру барысы да ерекше бақылауда болуға тиіс. Алыпсатарлыққа және қолдан тапшылық жасауға жол бермеу керек», деді Премьер-министр.
Сөйтіп, аталған мәселелердің қорытындысы бойынша бірқатар нақты тапсырма берді:
- Энергетика, Ауыл шаруашылығы министрліктері мен облыс әкімдіктері арзандатылған отынның бөлінген көлемін жеткізуді бақылауға алып, операторлар оны дер кезінде тиеп-жөнелту жұмыстарын қамтамасыз етуге тиіс.
- Ауыл шаруашылығы министрлігі облыс әкімдіктерімен бірге егіс алқаптарын әртараптандыру жұмыстары аясында жемшөп дақылдарының қажетті көлемін егуді ұйымдастыруы керек.
- Су ресурстары министрлігі мүдделі мемлекеттік органдармен бірге вегетациялық кезеңде оңтүстік өңірлерді суармалы сумен тұрақты түрде қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдауы қажет.
- Ұлттық экономика, Қаржы министрліктері және «Бәйтерек» холдингі 1 мамырға қарай ауыл шаруашылығы техникасының жеңілдікті лизингін қаржыландыруға қаражат бөлсін. Онда түпкілікті қарыз алушы үшін мөлшерлеме 5%-дан аспауға тиіс.
- Қаржы, Ұлттық экономика, Ауыл шаруашылығы министрліктері заманауи агротехнологияларды сақтауды ынталандыру мақсатында 1 маусымға дейін тиісті субсидиялар бөлу мәселесін шешуге міндетті.
